زندگینامه نقاش فرانسوی، پل گوگن

نویسنده: ایکاروس، تاریخ انتشار: سه شنبه، ۲۳ مهر ۱۳۹۸

اوژن آنری پل گوگن هنرمند پست امپرسیونیسم فرانسوی تا بعد از مرگش تقریبا نقاشی گمنام به حساب می آمد. اما اکنون به دلیل استفاده خاص و تجربی از رنگ و همینطور سبک ترکیب گری (Synthetist)، چهره ای کاملا خاص و حتی متمایز از سبک امپرسیونیسم بشمار می آید. وی ده سال پایانی عمر خود را در پُلی‌نِزی فرانسه گذراند. بیشتر آثار وی در این زمان مردم و مناظر طبیعی این منطقه را به تصویر می کشد. آثار وی الهام بخش بسیاری از هنرمندان آوانگارد و حتی مدرن معاصر بوده است و هنرمندان بزرگی همچون پابلو پیکاسو و هنری ماتیس از آثار وی در هنر خود بهره برده اند.

پل گوگن در هفتم جون 1848 در پاریس به دنیا آمد. تولد وی همزمان با خیزش های انقلابی در سراسر اروپا بوده است. پدر وی یک ژورنالیست لیبرال از خانواده های کارآفرین ساکن اورلئان بود که پس از نوشتن مطلبی در روزنامه خود که در آن از دولت فرانسه به جهت سرکوب ها انتقاد می کرد مجبور به گریختن از فرانسه شد. مادر گوگن زنی 22 ساله و دختر یک حکاک هنری بود. مادر این زن نیز یک فعال سیاسی در جنبش های اولیه سوسیالیستی بوده است.

پدر پل به امید ادامه فعالیت روزنامه نگاری با خانواده خود عزم سفر به آمریکای جنوبی را کرد و کشور پرو را نتخاب نمود. وی به همراه همسر و دو فرزند عازم این کشور شد. اما پدر در راه سفر بر اثر سکته قلبی در گذشت و مادر را با دو فرزند تنها گذاشت. گوگن در آن زمان هجده ماهه بود و خواهرش نیز دوسال و نیم سن داشت. مادر گوگن به همراه فرزندانش توسط عموی پدری پذیرفته شدند. ظاهرا خانواده عمو در پرو یک شغل مهم دولتی را در اختیار داشته اند. پل تا سن شش سالگی از یک تربیت ممتاز و امکانات مناسب برخوردار بود و دارای پرستار و خدمتکار نیز بوده است. ظاهرا وی تا سالهای طولانی خاطرات خوش پرو را در ذهن و ضمیر خود حفظ کرده است. اما دوران زیبای کودکی پل به طور ناگهانی به پایان رسید. خانواده عمو در جریان درگیری های اجتماعی آن دوران از قدرت و مقام سیاسی خود به زیر کشیده شدند. مادر پل به همراه فرزندان خود به فرانسه بازگشت و پل را به نزد پدر بزرگ پدری وی در شهر اورلئان برد. مادر پل مبلغ قابل توجهی را از عموی خود دریافت می کرد که نوعی مستمری دولتی از طرف پرو بود. اما با تغییر اوضاع این مستمری قطع شد و مادر مجبور به کار در یک خیاط خانه در پاریس گشت.

پل گوگن پس از گذراندن تحصیلات مقدماتی در مدارس محلی به یک مدرسه معتبر شبانه روزی کاتولیک رفت. وی سه سال را در این مدرسه گذراند و در سن پانزده سالگی وارد یک انستیتوی نظامی برای گذراندن آموزش مقدماتی نیروی دریایی گشت. وی مدتی بعد وارد نیروی دریایی شد و به مدت دو سال در آنجا خدمت کرد. مادرش در هفتم جولای 1867 در گذشت. اما پل برای ماهها از این واقعه بی خبر بود تا اینکه نامه ای از خواهرخود در زمانی که در هندوستان بود دریافت کرد. در سال 1871 به پاریس بازگشت و یک شغل ثابت در پاریس را به عنوان دلال سهام شرکتها برگزید. یکی از دوستان خانوادگی نزدیک وی شغلی را در بازار بورس پاریس برای وی مهیا کرد. در آن زمان گوگن بیست و سه ساله بود. وی تبدیل به یک تاجر موفق پاریسی شد و برای مدت یازده سال در این شغل باقی ماند. در سال 1879 وی مبلغی بالغ بر سی هزار فرانک (معادل 145000 دلار در سال 2019) به عنوان دلال بورس و بیشتر از آن تحت عنوان دلال آثار هنری کسب کرد. اما در سال 1882 بازار بورس پاریس ورشکست شد و این موضوع تاثیر بسیار مخربی نیز بر روی مارکت هنر برجای گذاشت. وضع درآمد گوگن به وخامت گذاشت و او تصمیم به رهایی این کار گرفت و به دنبال کشیدن نقاشی به صورت تمام وقت رفت. همانطور که قبلا ذکر شد گوگن در سال 1873 تبدیل به یک دلال سهام در پاریس شده بود و در کنار این کار، به طور تفریحی و پاره وقت نقاشی می کرد. وی در منطقه 9 پاریس و در خیابان پانردهم این منطقه زندگی می کرد. در نزدیکی این منطقه کافه هایی وجود داشت که امپرسیونیست ها در آنجا وقت می گذراندند. پل گاها در آن مناطق به گردش می پرداخت. همچنین از موزه ها بازدید می کرد و برخی از مواقع آثار هنرمندان نوظهور و جوان را نیز خریداری می کرد. وی با کامیل پیسارو رابطه دوستی برقرار کرد و در روزهای یکشنبه برای نقاشی به باغ او می رفت. گوگن از طریق پیسارو با تعداد نسبتا زیادی از هنرمندان دیگر آشنا شد. در سال 1877 به سمت پایین تر پاریس نقل مکان کرد، که منطقه ای تازه ساز اما نسبتا فقیر نشین بود. طبقه سوم این ساختمان و در واحد هشت اولین خانه و استودیوی وی بود. دوست نزدیکش امیل شوفنکر که از نقاشان آینده امپرسیونیسم و سابقا کارگذار بورس نیز بود در نزدیکی وی سکنی گزید. آثار این هنرمند در ابتدا مورد استقبال چندانی قرار نگرفت. اما بعدا چند عدد از آثارش مورد اقبال بسیار قرار گرفته و مشهور شد. در سال 1882 با بروز بحران مالی که در فرانسه رخ داد پل دوراند روئل که یکی از خریداران عمده آثار امپرسیونیسم ها و همینطور گوگن بود، خرید این آثار را متوقف کرد و این موضوع بر اوضاع مالی هنرمند ما نیز تاثیر مخربی داشت. در طول دو سال با پیسارو به طور تقریبا مرتب و گاها با پل سزان به نقاشی پرداخت.

در سال 1873 با یک زن دانمارکی ازدواج کرد و طی ده سال صاحب پنج فرزند شد. در سال 1884 با خانواده خود راهی دانمارک و شهر کپنهاک شد و در آنجا تبدیل به تاجر پارچه های برزنت گشت. این کار موفق نبود زیرا او توانایی سخن گفتن به زبان دانمارکی را نداشت و از طرف دیگر دانمارکی ها تمایلی به خرید پارچه های برزنتی فرانسوی از خود نشان نمی دادند. بدین صورت همسرش تبدیل به نان آور خانواده شده و به تعلیم فرانسه به بچه های دیپلماتهای فرانسوی پرداخت. بعد از یازده سال زندگی مشترک این خانواده طبقه متوسط رو به فروپاشی گذاشت. گوگن که تمام وقت نقاشی می کرد در سال 1885 به تنهایی به پاریس بازگشت، این اتفاق پس از این رخد داد که همسرش و به طور کل خانواده وی از او درخواست کردند که آنها را ترک کند. زیرا به گفته آنها گوگن قدردان زحماتشان نبود. آخرین تماس این خانواده در سال 1891 بود و همسر گوگن در سال 1894 به طور کامل از وی جدا شد. هنرمند ما یک مجموعه هنری خود را که در سال 1884 با خود به کپنهاک برده بود در آنجا جا گذاشت.

در سال 1885 به همراه پسر شش ساله اش به پاریس بازگشت و دیگر فرزندان نزد مادر باقی ماندند. همانطور که قبلا گفته شد مادر به عنوان یک مترجم و معلم زبان فرانسوی در دانمارک فعالیت می کرد و از همین راه هزینه های زندگی را متقبل می شد. در بدو ورود خود به پاریس شرایط سختی را تجربه کرد. از جامعه هنری دور شده و کاملا ناشناس بود. همین امر فقر شدید را برای وی به ارمغان آورد و مجبور شد که دست به کارهای پست و خدماتی بزند. فرزند گوگن تا حدی ناخوش احوال شد و وی فرزندش را به مدرسه ای شبانه روزی فرستاد. هزینه های این مدرسه توسط خواهر گوگن تامین می شد. در طول اولین سال اقامت در پاریس آثار بسیار کمی را تولید کرد. وی نوزده کار و یک نقش برجسته چوبی را در هشتمین نمایشگاه امپرسیونیسم ها به نمایش در آورد. اکثر این آثار، آثار متقدم این هنرمند بود و به واقع در آنها چیز جدیدی وجود نداشت. به هر حال فلیکس برکاموند یکی از این آثار را خریداری کرد. این نمایشگاه تحت رهبری ژرژ پیر سورا رهبر جنبش آوانگارد پاریس در آن دوران برنامه ریزی شده بود. گوگن پیوسته تکنیک نئوامپرسیونیسم که مدافع آن سورا بود را زیر سوال می برد و تحقیر می کرد. در سالهای پیش رو رابطه وی با پیسارو رو به سردی گرایید و حتی پیسارو با وی حالت تخاصم گرفت.

گوگن در سال 1886 تابستان را در گروه هنرمندان در منطقه پونت آون گذراند.این محل برای هنرمند نقاش جالب توجه و جذاب می نمود زیرا این منطقه از نظر اقتصادی ارزان و به صرفه بود. به هر حال وی خود را در میان هنرجویان جوان که در آن تابستان در آنجا جمع شده بودند موفق یافت. به طور کل گوگن از اقامت در چنین محلی خرسند بود و ارتباط هایی نیز با اشخاص اطراف خود برقرار کرد که یکی از این افراد چارلز لاوال بود که در سالهای بعد همراه گوگن به پاناما و مارتینیک رفت.

تحت تاثیر هنرهای عامیانه و چاپهای ژاپنی گوگن به طرف هنر مجزاگری یا کلویزونیسم رفت. این سبک توسط منتقد هنری ادوارد دوجاردین به این اسم نام گرفت. در واقع دوجاردین به تشریح سبک اِمیل انری برنار نقاش پست امپرسیونیسم پرداخت. این سبک از نقاشی دارای سطوح تخت با رنگهای تخت می باشد. در ثانی در این نوع از گرایش هنری از دورگیری ها و خطوط برجسته استفاده می شود. پل بسیار تحت تاثیر این سبک برنار قرار گرفت و آثاری نیز با تاثیر از این هنرمند نقاش خلق کرد که یکی از مشهور ترین آنها مسیح زرد می باشد. این اثر گوگن یکی از آثار سرآمد در سبک کلویزونیسم می باشد. این اثر با استفاده از رنگهای خالص و تقریبا بدون ترکیب رنگ خلق شده است و در آن از دورگیری و خطهای سیاه سنگین استفاده شده است. گوگن در آثار خود به مبانی کلاسیک و ساخت و ساز رنگ توجه زیادی نداشت. همینطور در آثارش کمتر تاثیرات پرسپکتیو را می توان ملاحظه کرد. این موضوع سبب شد که این نقاش مشهور از دو اصل پایه ای در نقاشی رنسانس عدول کرده و به اصطلاح سبک جدیدی را در دنیای هنر خلق نماید. آثار متاخر وی که بیشتر به سمت سبک ترکیب‌گری متمایل بود دو عنصر رنگ و فرم را همزمان در خود جای می داد و به بیان دیگر گوگن برای هر دوی این عناصر به طور یکسان ارزش و اهمیت قائل بود.

در سال 1877 پس از بازدید از پاناما از جون تا نوامبر را در سنت پیره در جزایر کارائیب گذراند. وی در این منطقه به همراه دوست خود چارلز لاوال زندگی کرد. در این دوره به مرور خاطرات خود میپرداخت. خاطراتی از قبیل زندگی گذشته با همسر سابق و دوستانی که در حال حاظر از آنها دور بود. وی پس از مدتی به مارتینیک نقل مکان کرد جایی که خود را بدون پول، ورشکسته و بدون کار یافت. در آن دوران دولت فرانسه سیاستی مبنی بر باز گرداندن شهروندهای خود از مستعمرات در صورت بی پول ماندن و ورشکستگی آنها را دنبال می کرد. دولت هزینه کشتی آنها برای بازگشت را تقبل می نمود. ماجرای زندگی گوگن در مارتینیک نیز به این صورت بود که وی و دوستش لاوال پس از سوار شدن بر یک کشتی فرانسوی جهت بازگشت به فرانسه در راه و در جزیره مارتینیک از کشتی پیاده شدند و در آن جزیره ماندگار شدند. در ابتدای سکونت در این جزیره پل از اقامت خود لذت می برد. آنها در یک کلبه سکنی گذیدند و از معاشرت با مردم آن منطقه راضی بودند. اما پس از بارندگی های مکرر سقف کلبه شروع به آب دادن کرد و همین امر منجر به بیماری گوگن و دچار شدنش به اسهال خونی و تب شدید شد. در این جزیره او حدود دوازده اثر هنری تولید کرد. در این منطقه مدتی بعد با تعدادی از مردم هندی تبار که به این مکان مهاجرت کرده بودند آشنا شد و همین امر منجر به ورود و استفاده سمبل های هندی در آثار بعدیش شد. اقامت پل در آن جزیره مصادف بود با حضور نویسنده بزرگ یونانی تبار پاتریک لافکادیو هرن که در اسناد تاریخی گزارشی از همراهی این دو با یکدیگر ارائه می شود.

پل گوگن آشنایی نزدیکی نیز با ونگوگ نقاش بزرگ داشت. آنها حدود نه هفته را در کنار یکدیگر سپری کردند و این دوره در تاریخ هنر به دوره خانه زرد مشهور شده است. بر اثر ارتباط خود با ونگوگ و اتفاق تراژیکی که در آن دوران رخ داد (بریده شدن گوش ونگوگ) وی دست به خلق یک مجسمه زد. عنوان این مجسمه سلف پرتره جام می باشد. این مجسمه صورت خود گوگن را به شکل یک پارچ به نمایش می گذارد. این اثر بسیار خشن و دلخراش می باشد و تاثیر گرفته از دو اتفاق دلخراش است. یکی بریده شدن گوش ونگوگ و دیگری این اتفاق بود که پل کمی پس از جدایی از ونگوگ شاهد مرگ شخصی به نام پرادو بوده است. در این اثر گوگن سر بریده خود که رگه های خون از آن بیرون می زند و یک گوشش نیز بریده شده است را به نمایش میگذارد.

در سال 1890 به کشور تاهیتی سفر کرد. هزینه لازم برای انجام این مسافرت را در یک حراج موفق در پاریس بدست آورد. وی ابتدا به کپنهاک سفر کرد و ظاهرا برای آخرین بار همسر سابق و فرزندان خود را ملاقات و از آنجا با کشتی به کشور تاهیتی مسافرت نمود. ظاهرا گوگن برای کسب ایده های بهتر و همینطور دوری جستن از مدرنیسم اروپایی این کشور را انتخاب کرد. در این دوره آثار قابل توجهی خلق نمود که به دوره تاهیتی مشهور شد.

در آگوست 1893 به فرانسه بازگشت و کار خود را با نقاشی هایی همچون بهار مقدس و رویاهای شیرین ادامه داد. وی نمایشگاهی نیز در گالری دوراند روئل دایر کرد که با موفقیت نسبی همراه شد. وی یازده اثر خود را فروخت. در این نمایشگاه چهل اثر را به نمایش گذاشته بود.

سبک آثار متقدم این نقاش بزرگ در ابتدا از پیسارو الهام می گرفت، اما این هنرمند بزرگ از هنرمندانی نظیر جوتو، رافائل، اوژن دلاکروا، ادوار مانه و پل سزان نیز بسیار آموخته است. از نظر مفهومی وی از فیلسوف بزرگ آلمانی آرتور شوپنهاور نیز بسیار الهام گرفته است.

سبک گوگن مدت بسیار کوتاهی پس از مرگش رواج پیدا کرد. بسیاری از آثار متاخر وی توسط کلکسیونر مشهور روس سرگئی ایوانویچ شوکین خریداری شد. بخش قابل توجهی از آثار وی در موزه پوشکین و آرمیتاژ نگهداری میشود. امروزه آثار گوگن به ندرت قابل خرید و فروش می باشد و اگر هم گاهی اوقات اثری از این هنرمند برای فروش ارائه شود قیمت آن به ده ها میلیون دلار می رسد. در سپتامبر 2014 یک اثر از وی با عنوان کی ازدواج خواهی کرد با قیمتی بالغ بر 210 میلیون دلار به فروش رفت که عنوان سومین اثر هنری گران قیمت جهان را از آن خود کرد.