ژرژ سورا هنرمند فرانسوی و نقاشی هایش

نویسنده: ایکاروس، تاریخ انتشار: سه شنبه، ۱۱ مرداد ۱۴۰۱

یکی از بزرگترین چهره های جنبش پسا دریافت گری (نئوامپرسیونیسم) نقاش فرانسوی ژرژ پیر سورا می باشد. وی مبتکر سبکهای منحصر به فرد در نقاشی است. سورا سبک های تفکیک گری یا دیویزیونیسم و پوینتیلیسم را ابداع کرد. وی همچنین اولین هنرمندی بود که با مداد کنته رنگی بر روی کاغذ های بافت دار به نقاشی پرداخت. شخصیت هنری این نقاش تا حد زیادی دارای تضاد و نا همگونی است. از سویی وی بسیار به ظرافت و حساسیت در کار بها می دهد و از سوی دیگر گرایش و تمایل به نوعی از انتزاعی گرایی منطقی و ذهنی ریاضی گونه دارد. اثر بزرگ سورا به نام بعد ازظهر یکشنبه در جزیره گراند ژات با شروع دوره نئوامپرسیونیسم به واقع جهت هنر مدرن را تغییر داد. این نقاشی تبدیل به یکی از مهمترین آثار اواخر قرن نوزدهم میلادی شد.

سورا در دوم دسامبر 1859 در شهر پاریس به دنیا آمد. پدرش، آنتوان کریزوستوم سورات، اصالتاً اهل شامپاین، یک مقام حقوقی سابق بود که از کار رد و بدل کردن چک و سفته به ثروت دست یافته بود. مادرش، ارنستین فایور، اهل پاریس بود. ژرژ یک برادر به نام امیل آگوستین و یک خواهر به نام ماری برت داشت که هر دو بزرگتر بودند. پدرش در نقطه ای دیگر از پاریس و به شکل جداگانه زندگی میکرد و هفته‌ ای یک ‌بار به دیدار همسر و فرزندانش به نزد آنها می ‌رفت. سورا برای اولین بار هنر را در یک آکادمی خصوصی به نام آکادمی هنر و مجسمه سازی که توسط هنری لهمن که یک نقاشی ژانر تاریخی بود، اداره می شد فرا گرفت. در این محل وی شروع به فرا گیری نوع معمول نقاشی آکادمی آن دوران کرد. وی از روی مجسمه های قدیمی و همچنین از روی آثار اساتید قدیمی آن دوران طراحی می کرد. مطالعات و آثار وی در این دوره منجر به درک و شناخت او از کنتراست و نور شد که بعدها این نظریه روی تمام آثار وی تاثیر داشت. تحصیلات رسمی او در هنر در سال 1879 به پایان رسید و در این سال برای خدمت سربازی داوطلب شد.

پس از یک سال در آکادمی نظامی برست به پاریس بازگشت و در آنجا با یکی از دوستانش یک استودیوی مشترک تاسیس کردند. وی در عین حال یک آپارتمان کوچک نیز اجاره نمود. برای دو سال آینده بر روی طراحی های تک رنگ کار کرد. اولین اثری که نمایش داد مربوط به سال 1883 است که در سالن پاریس به نمایش گذاشته شد. این اثر یک طراحی با مداد کنته از پرتره نقاش سمبلیسم فرانسوی ادوارد امان جان بود.

سورا همچنین آثار دلاکروا را با دقت به زیر مطالعه گرفت و از نکاتی که در آثار این نقاش بزرگ مشاهده می کرد یادداشت بر می داشت. در سال 1883 اولین اثر خود در ابعاد بزرگ را خلق کرد. به بیان دیگر می توان گفت این تابلو اولین اثر جدی سورا می باشد. عنوان این اثر حمام کنندگان نام دارد. این اثر مردان جوان را در حال استراحت در کنار رود سن نشان می دهد. این تابلو حومه پاریس را به نمایش می گذارد و افراد به تصویر کشیده شده در این نقاشی از طبقه کارگر می باشند.

اگرچه این نقاشی در استفاده از رنگ و لحن سبک، تحت تأثیر امپرسیونیسم قرار گرفته است، اما با بافت های صاف و ساده و چهره های مجسمه ای که به دقت ترسیم شده اند، تأثیر مستمر آموزش نئوکلاسیک او را نشان می دهد. سرا در این زمان از شرایط ایده آل امپرسیونیسم ها که نقاشی در طبیعت بود دور شد. سورا در استودیو خود مشغول آماده سازی طرح ها برای آثار جدیدش شد. اثر حمام کننده گان توسط سالن رد شد. سرا هم در عوض آنرا در نمایشگاه هنرمندان مستقل به نمایش گذاشت. تعدادی از نقاشان گروه جدیدی به نام هنرمندان مستقل را تاسیس کردند. شارل آنگران، هانری ادموند کراس، آلبر دوبوآ پیله و پل سینیاک در این گروه قرار داشتند. ایده های جدید سورا خصوصا در مورد سبک پوینتیلیسم تاثیرات عمیقی بر روی پل سیگناک داشت و وی متعاقباً با سبک نام برده شروع به نقاشی کرد.

در مورد تئوری رنگ، سورا صاحب سبک می باشد. در طول قرن نوزدهم، دانشمندان و نویسندگانی مانند میشل اوژن شورول ، اوگدن رود و دیوید ساتر رساله ‌هایی درباره رنگ، جلوه های نوری و ادراک نوشتند. آنها تحقیقات علمی هرمان فون هلمهولتز و آیزاک نیوتن را به شکل قابل درک در دسترس مردم عادی قرار دادند. می توان گفت که شورول بیشترین تاثیر را بر روی هنرمندان آن دوران داشت. وی یک شیمی دان بود و این تئوری را ثابت کرد که اگر دو رنگ بسیار نزدیک به هم قرار گیرند نتیجه نظاره آن از راه دور تاثیر رنگها بر روی یکدیگر خواهد بود. همین کشف دستمایه نقاشان سبک پوینتیلیسم و نئوامپرسیونیسم شد. سورا تصور نظریه پردازان رنگ از رویکرد علمی به نقاشی را مورد توجه قرار داد. او معتقد بود که یک نقاش می تواند از رنگ برای ایجاد هارمونی و احساس در هنر استفاده کند، همان طور که یک موسیقیدان از تنوع برای ایجاد هارمونی در موسیقی استفاده می کند. مشخص نیست که سورا تمام کتاب شورول را مطالعه کرده است یا خیر. اما در دست نوشته های وی می توان چندین پاراگراف از فصل نقاشی کتاب را مشاهده کرد.

در تابستان 1884 سورا اثر مشهور و بسیار مهم خود بعد از ظهر یک ‌شنبه در جزیره گراند ژات را آغاز کرد. این نقاشی گروههای مختلف در جامعه را به تصویر می کشد که در پارک به فعالیت و تفریح مشغولند. نقاط ریز رنگی که در کنار هم قرار گرفته اند به بیننده این اجازه را میدهد که رنگها را به شکل بصری با یکدیگر ترکیب نمایند. به بیان دیگر رنگها به شکل فیزیکی بر روی بوم با یکدیگر ترکیب نشده اند. می توان گفت در این تکنیک از سبک قدیمی بلندینگ استفاده نمی شود.

سورا حدود دو سال بر روی این نقاشی سه متری کار کرد. وی زمان زیادی را در پارک صرف آماده سازی مدل ها و طرح های اولیه نمود. حدود 60 اثر مطالعاتی دیگر برای این نقاشی وجود دارد که شامل یک اثر تکمیل شده در ابعاد کوچک نیز می شود. خود وی در مورد این اثر گفته است که الگوی او در این کار اثر قدیمی و باستانی راهپیمایی پارتنون بوده است. اما سورا نمی خواست آتنی های باستان را به تصویر بکشد، بلکه وی می خواسته قدیمی ها را در فرم مدرن به نمایش بگذارد. به بیان دیگر او در صدد نقاشی شهروندان جدید اروپا با الهام از فرم قدیمی آن بوده است. سرا مردم عادی را به مثابه یک سوژه اجتماعی نقاشی کرده است. تفسیر گران هنر بر این باور هستند که ساختار اصلی این نقاشی با الهام از حمام کنند گان در اسنیر کار شده است. با این حال تفاوتهایی در بین این دو اثر وجود دارد. برای مثال در اثر حمام کنند گان صورتها غرق در نور هستند اما در اثر بعد از ظهر یک ‌شنبه در جزیره گراند ژات تقریبا تمام چهره ها در سایه قرار گرفته اند. سورا این نقاشی را در سه مرحله کار کرده است. در مرحله اول از رنگهای خاکی ماننده قهوه ای سیه نا (سینا) استفاده شده است. در مرحله دوم رنگهای خاکی از روی پالت حذف شد. دلیل این امر نیز پیشرفت وی در حوزه تئوری رنگ بود. پالت سورا در این مرحله عمدتا شامل آبی کبالت، سبز زمردی و سرخابی بود. علاوه بر این از رنگ زرد برای برجسته کردن نور آفتاب بر روی چمن استفاده کرده است. رنگ زردی که این نقاش برای این کار از آن استفاده کرده حاوی روی کرومات بوده است و پس از گذشت سالها حالت قهوه ای به خود گرفته است. در مرحله سوم این کار سورا حاشیه های رنگی را به کار خود اضافه کرده است که این مرحله نقطه پایانی خلق این اثر به حساب می آید.

در سال 1923، فردریک بارتلت به عنوان متولی موسسه هنر شیکاگو منصوب شد. همسر این شخص به آثار امپرسیونیست های فرانسوی علاقه زیادی نشان میداد. همین امر باعث شد که موزه این اثر را خریداری کرده و امروز این نقاشی در موزه شیکاگو می باشد. این اثر دستمایه و ایده اصلی برای آهنگ سازان و فیلمسازان نیز شده است.

سورا با یک هنرمند مدل به نام مادلین کنوبلوخ رابطه داشت و مدتی بعد با وی در آپارتمان خود زندگی مشترک را آغاز کرد. این زن دستمایه یکی از آثار وی می باشد و پرتره او را به تصویر کشیده است. هنگامی که این زن باردار شد این دو به یک خانه دیگر نقل مکان نمودند و در آن منزل پسر این زوج به دنیا آمد. سورا سال 1980 را در شمال فرانسه و در یک منطقه ساحلی گذراند و در آنجا چند اثر را به تصویر کشید. از آثار مهم این دوره وی می توان به کانال گراولینز اشاره نمود. وی همچنین هشت تابلوی رنگ روغن دیگر را نیز در این دوره به تصویر کشید.

نظریه‌های سورا در مورد رنگ را میتوان به صورت زیر خلاصه کرد: احساس شادی را میتوان با تسلط رنگهای درخشان، با غلبه رنگهای گرم و استفاده از خطوطی که به سمت بالا هدایت میشوند به دست آورد. آرامش از طریق هم ارزی و تعادل، استفاده از نور و تاریکی، با تعادل رنگهای گرم و سرد و خطوط افقی حاصل میشود. غمگینی با استفاده از رنگ های تیره و سرد و خطوطی که به سمت پایین هستند به دست می آید.

آثار سورا بر روی نقاشان و سبک های دیگر تاثیر گذاشت از جمله تاثیرات آن می توان به کوبیست ها اشاره کرد. ساختارهای خطی و نقاشی های این هنرمند در سال 1911 توجه کوبیستها را به خود جلب نمود. سورا در طول فعالیت هنری خود توانست با مشاهدات بر روی نور و تاثیرات آن و همچنین کنتراست، یک سیستم زیبایی شناختی جدید را با روش فنی کاملا جدید ابدع نماید. این زبان تبدیل به یک مکتب قابل درک برای هنرمندان آینده شد. رابرت هربرت، مورخ هنر، می‌ نویسد با ظهور کوبیسم تک رنگ در سالهای 1911 قرائت و تعریف هنرمندان از رنگ تغییر کرد. و یکی از عوامل این امر ژرژ پیر سورا می باشد. زمانی که این هنرمند دست به برگزاری نمایشگاه در پاریس زد ایده های وی به سرعت در میان جامعه هنری پخش شد. کوبیست ها نیز از این ایده ها استفاده کرده و به خلق آثاری منحصر به فرد دست زدند. این سبک به خوبی در میان هنرمندان فرانسوی تثبیت شد. آنها تعریفی جدید از هنر و رنگ به این مضمون که نقاشی را میتوان به شکل ریاضی از نظر رنگ و فرم بیان کرد به دنیای هنر ارائه کردند.