پیتر بروگل نقاش هلندی دوره رنسانس

نویسنده: ایکاروس، تاریخ انتشار: دوشنبه، ۷ شهریور ۱۴۰۱

پیتر بروگل نقاش هلندی دوره رنسانس است. این هنرمند به واسطه نقاشی از مناظر طبیعی و همچنین زندگی مردمان روستایی شهرت دارد. خاندان بروگل پیوسته نقاشان تاثیر گذاری بوده اند و پسر این هنرمند نیز پس از او نقاش به نامی بوده است. به همین دلیل نقاش پدر به بروگل بزرگتر در نامها و منابع تاریخی مشهور شده است. همچنین از وی تحت نام بروگل دهقان نیز یاد می شود. سبک این نقاش هلندی به نام ژانر هنر مشهور است. این هنرمند یکی از پیشگامان نقاشی در سایز بزرگ است. همچنین او به طور همزمان در آثار خود بر روی سوژه اصلی و محیط اطراف آن تمرکز می کند. بروگل را می توان از اولین نقاش های دوره طلایی هلند به شمار آورد که از موضوعات مذهبی دست کشیده و به تصویر کشیدن طبیعت و موضوعات روزمره را دستمایه آثار خویش قرار داد. همچنین این هنرمند بعدها ابتکارات جدید در نقاشی را از خود بروز داد که در ادامه به آن اشاره خواهیم کرد. بروگل همچنین در رشته چاپ دستی نیز صاحب نام است. عمده نقاشی های مشهور و مهم این هنرمند مربوط دهه آخر عمر وی میباشد که قبل از مرگ زودهنگامش و احتمالا در چهل سالگی رخ داده است.

دو منبع اصلی برای زندگی نامه این هنرمند وجود دارد که عبارتند از شرح لودویگو گوئیچیاردینی از هلند و کارل ون مندر. گوئیچیاردینی اینگونه نقل می کند که پیتر بروگل در بردا به دنیا آمده است اما مندر می گوید که او در روستایی با نام خودش یعنی بروگل متولد شده است. اما در تواریخ هیچ روستایی با این نام وجود ندارد. از زندگی و دوران کودکی این هنرمند هیچ اطلاعاتی در دست نیست. اما مورخان بر اساس نقاشی های او معتقد هستند که بروگل در یک خانواده دهقان رشد کرده است. اما تحقیقات چند دهه اخیر این را نشان میدهد که این هنرمند شخصی تحصیل کرده بوده است و با محافل اومانیستی روابط تنگاتنگ و نزدیکی داشته است. از طرف دیگر اگر نظر گوئیچیاردینی را در مورد محل تولد این نقاش بپذیریم باید گفت که بردا شهری بزرگ و در زمان خود مدرن بوده است. اما با این حال باید گفت اگرچه وی در محافل افراد تحصیل کرده رفت و آمد داشته اما با این حال به زبان لاتین مسلط نبوده و در مواقع نیاز به این زبان از دیگران کمک می گرفته است. بر این اساس که بروگل در سال 1551 وارد انجمن صنفی نقاشان آنتورپ شد، چنین استنباط می شود که او بین سال های 1525 و 1530 به دنیا آمده است. استاد او، به گفته ون مندر، نقاش آنتورپ، پیتر کوئک ون آلست بود.

بروگل در سالهای 1545 تا 1550 شاگرد آلست بود که استاد در ششم دسامبر 1950 درگذشت. بروگل در این سالها در شهر مخِلِن کار میکرد. ظاهرا در این شهر به دیگر نقاش هلندی پیتر بالتنز در طراحی و دکور کردن یک محراب (که اکنون وجود ندارد) کمک می کرده است. این نقاشی یک نقاشی با تکنیک گریسل بوده است که بروگل نیز در آن با بالتنز همکاری می کرده است. بروگل احتمالا سفارش این کار را از طریق ارتباط با مایکن ورهولست، همسر پیتر کوئکه (نقاش و مینیاتوریست هلندی) بدست آورده است. پدر و هشت خواهر و برادر مایکن همگی هنرمند بودند یا با یک هنرمند ازدواج نموده و در مخِلِن زندگی می کردند. در سال 1551 بروگل استاد آزاد در انجمن سنت لوک آنتورپ شد. او کمی پس از این رویداد و از راه فرانسه رهسپار ایتالیا شد. وی از رم بازدید کرد و کمی بعد به شکل ماجراجویانه ای به طرف جنوب ایتالیا رفت. در این سفر به شهر کالابریا رسید جایی که مورد تهاجم ترکها قرار گرفته بود. وی بعد از آن تصمیم به عزیمت به سیسیل گرفت و کمی بعد و در سال 1578 به رم بازگشت. در رم با مینیاتوریست ایتالیایی جولیو کالوینو آشنا شد و با این هنرمند آثار مشترکی را خلق کردند.

در سال 1554 ایتالیا را ترک کرد و در سال 1555 به آنتورپ رسید. در آنتروپ مجموعه ای از چاپ را با عنوان مناظر بزرگ خلق کرد. این آثار توسط انتشارات هیرونیموس کاک که در آن دوران یکی از بزرگترین ناشران اروپا بود منتشر شد. تقریبا تمام آثار نقاشی بروگل از مناظر بوده است و عمده این نقاشی ها را در طول مسافرت خود و از مناظر گوناگون به تصویر کشیده است. بر خلاف بسیاری از هنرمندان خارجی که به ایتالیا سفر می کردند و در طول سفر و اقامت خود در ایتالیا هیچ منظره ای از خرابه های تاریخی شهر رم را به تصویر نکشید. از سال 1555 تا 1563 بروگل در آنتروپ زندگی کرد، جایی که در آن حدود 40 اثر برای انتشارات هیرونیموس تولید کرد. به غیر از یک اثر بقیه آثار صرفا توسط هنرمند طراحی شده است و کارشناسان انتشارات آنرا اجرا می کردند. وی در آن دوران با تشکل های اومانیستی در ارتباط بود و در همین برهه نام خود را در شکل املای آن تغییر داد. می توان این اقدام را در جهت لاتین کردن اسم خود تعبییر کرد. در سال 1563، او با دختر پیتر کوکه ون آلست، مایکن کوئکه، در بروکسل ازدواج نمود و تا پایان عمر کوتاه خود در آنجا زندگی کرد. در حالی که آنتورپ پایتخت تجارت هلند و همچنین بازار هنر بود، بروکسل مرکز دولت محسوب میشد. در همین دوره بود که نقاشی به فعالیت اصلی وی بدل شده بود و مشهور ترین آثار وی نیز مربوط به همین دوره می باشد. آثار وی در این زمان مورد توجه کلکسیونرها و شخصیت های سیاسی قرار گرفت. بروگل دو پسر داشت که یکی از آنها نقاش مشهوری شد. او همچنین یک دختر نیز داشته است که هیچ نوع اطلاعاتی از وی در دسترس نیست. ظاهرا این نقاش هلندی در طول زندگی خود دست به تولید آثار ساختار شکن و جنجالی زده که آنها را منتشر نکرده است. در تاریخ زیست این هنرمند سندی کشف شده که در زمان مرگ از همسر خود خواسته که برخی از آثار وی را بسوزاند. از قرار بروگل نگران به درد سر افتادن همسر و فرزندان خود در مورد این نقاشی ها بوده است.

اما اگر بخواهیم کمی در مورد دلایل ظهور هنرمندانی مانند بروگل بحث کنیم می توان گفت که این نقاش دقیقا در زمانی پا به جهان گذاشت که اروپای غربی در حال تغییرات گسترده ای بود. آرمان های اومانیستی قرن گذشته بر هنرمندان و دانشمندان تأثیر گذاشت. ایتالیا در پایان دوره رنسانس در اوج هنر و فرهنگ بود. زمانی که هنرمندانی مانند میکل آنجلو و لئوناردو داوینچی شاهکارهای خود را خلق نمودند. در سال 1517، حدود هشت سال قبل از تولد بروگل، مارتین لوتر 95 تز خود را پایه ریزی کرد و جنبش و اصلاحات پروتستان در آلمان شکل گرفت. اصلاحات با تحولات عمیق هنر همراه بود. تقدس گرایی در هنر شکسته شد. در همین فضا بود که بروگل به عنوان یک هنرمند نقاش به اوج هنر خود رسید و تحت تاثیرات این فضا نقاشی های خود را خلق نمود. بروگل یک نقاش متخصص در ژانر هنر بود و مناظر و طبیعت را نقاشی می کرد. اگرچه برخی از آثارش نیز گرایشات مذهبی در خود دارند. دهقانان متن اصلی آثار وی بودند، دستمایه ای که در دوره این هنرمند متداول به حساب نمی آمد. از این جهت می توان این هنرمندان را یک نقاش پیشگام به حساب آورد. میتوان گفت نقاشی های این هنرمند به نحوی فرهنگ منقرض شده قدیمی بلژیک می باشد که در آن فستیوالها، رقص های سنتی و بازی های قدیمی را به تصویر می کشد. یکی از مشهور ترین و زیبا ترین آثار وی در این زمینه نقاشی ضرب المثل های هلندی نام دارد. این اثر برگرفته از زبان عامیانه و محلی آن دوران در بلژیک و هلند است. کلماتی که همچنان در زبان فلاندی ، انگلیسی، فرانسوی و هلندی مورد استفاده قرار می گیرد. مناظر زمستانی که وی در سالهای 1565 خلق کرد را بسیاری از تاریخ شناسان گواهی بر عصر یخبندان کوچک در ان دوران به شمار می آورند. یکی از آثاری که در این زمینه توسط این هنرمند خلق شده است شکارچیان در برف نام دارد.

بروگل همچنین صحنه های مذهبی را نقاشی میکرد. در همین صحنه های مذهبی نیز می توان نماهای طبیعت را مشاهده کرد. اگر چه این نقاش یک نقاش پرتره و فیگور به شمار نمی آید اما در کشیدن فیگورهای کوچک و پر شمار استاد بود. از نمونه آثاری که در این حوزه خلق کرده می توان به نقاشی تغییر دین پولس اشاره کرد.

المانها و عناصری که در آثار بروگل می توان مشاهده کرد به واقع نمونه ای بسیار مناسب و قابل استناد از رنسانس شمالی است. از نکات بارز دیگر در نقاشی های این هنرمند می توان به تصویر کشیدن افرادی با معلولیت را نام برد. یکی از آثار بارزی که در باب این موضوع خلق کرده است نقاشی کوری عصا کش کور دیگر می باشد. این اثر برگرفته از یکی از آیات کتاب مقدس است که در آن می گوید اگر یک نابینا نابینا های دیگر را راهنمایی کند همگی در خندق گرفتار خواهند شد. منظور بروگل از نقاشی افراد نابینا به تصویر کشیدن ناتوانی فیزیکی انسان نیست، بلکه هنرمند می خواهد کوری نوع بشر در برابر تعلیمات مسیح را به تصویر بکشد. به بیان دیگر انسان به جای دنبال کردن نیات اخلاقی در پی مادیات زمینی میرود.

از دیگر خصوصیات این هنرمند می توان به قدرت وی در به تصویر کشیدن موضوعات کمیک اشاره کرد. شاید بتوان بروگل را یکی از پیشگامان و اولین هنرمندانی به حساب آورد که دست به خلق تصاویر کمیک زد. او با استفاده از این خصوصیت آثاری اعتراضی اجتماعی درمورد مسائل روز خلق نمود. یکی از آثاری که در این حوزه خلق شده است نقاشی نبرد بین کارناوال و روزه داران است. این نقاشی تا حدی جنبه طنز آمیز و گزنده در خود دارد و در مورد اصلاحات پروتستان است. از دیگر آثاری که در این حوزه خلق شده می توان به چاپ دستی الاغ در مدرسه اشاره کرد.

حدود چهل اثر تایید شده از این هنرمند بزرگ باقی مانده است که دوازده تای آنها در موزه وین نگهداری می شوند. متاسفانه برخی از آثار این نقاش مفقود شده اند از جمله یکی از آثار وی که خود نقاش آنرا بهترین اثر خود میدانست به نام حقیقت پیروز می شود. از پیتر بروگل حدود چهل اثر چاپ دستی نیز باقی مانده است. از بین این چهل اثر تنها یک چاپ به دست خود هنرمند اجرا شده است که عنوان آن نیز شکار خرگوش است.

هنر این نقاش بزرگ بسیار مورد توجه مجموعه داران قرار گرفت. آبراهام اورتلیوس جغرافی دان و نقشه کش بزرگ فلاندری این نقاش را بزرگترین نقاش قرن خطاب کرده است. همچنین جورجو وازاری تاریخ نویس بزرگ ایتالیایی و ون مدر این هنرمند به جانشین بسیار مناسبی برای نقاش بزرگ هلندی هیرونیموس بوش به شمار می آورند.