هوکوسای از مهمترین نقاشان ژاپنی

نویسنده: ایکاروس، تاریخ انتشار: دوشنبه، ۱۴ شهریور ۱۴۰۱

نقاشی شرق و خصوصا نقاشی ژاپن یکی از مهم ترین مباحث هنرهای تجسمی در تاریخ هنر به شمار می آید. بسیاری از نقاشان بزرگ دنیا از این سبک نقاشی در آثار خود بهره گرفته اند. یکی از مهم ترین نقاشان ژاپن کاتسوشیکا هوکوسائی نقاش و چاپ‌گر ژاپنی در سبک اوکی‌یوئه است. از مشهور ترین آثار این نقاش که شهرت جهانی دارد مجموعه نقاشی های سی و شش چشم انداز از کوه فوجی است. اولین اثر از این مجموعه موج عظیم کاناگاوا نام دارد. این هنرمند ژاپنی به غنا و پیشرفت سبک اوکی‌یوئه کمک شایانی کرد. این سبک ابتدا بر روی پرتره از افراد و هنرپیشه های مشهور تمرکز داشت. اما هوکوسایی تحولی عظیم در این سبک ایجاد نمود و در حوزه های طبیعت و مناظر و گیاهان نیز آثاری را در این ژانر خلق کرد. هوکوسای بر اساس مسافرتهای محلی در کشور ژاپن و بر حسب علاقه ای که به کوه فیجی داشت سی و شش نقاشی را در ژانر اوکی‌یوئه و از کوه فیجی خلق نمود. موج عظیم کاناگاوا سرآمد این نقاشی ها بود و شهرت جهانی را برای این هنرمند به ارمغان آورد. هوکوسائی بیشتر به دلیل چاپ چوب کلیشه و سبک اوکی‌یوئه مشهور است. با این حال وی بر روی مدیوم های وسیعی کار کرده است. از جمله این فعالیت ها می توان به نقاشی و تصویر سازی کتاب اشاره نمود. این هنرمند از دوران بچگی و تا زمان مرگ پیوسته مشغول تولید آثار و ارتقاء سبک هنری خود بوده است. هوکوسائی در طول فعالیت خود توانست حدود 30000 نقاشی و چاپ را تولید نماید. وی به واسطه نوآوری هایی که در تکنیک ها و سبکهای مختلف داشت در زمره بزرگترین استادان هنرهای تجسمی قرار دارد.

تاریخ دقیق تولد هوکوسائی نامشخص است. اما اغلب به عنوان بیست و سومین روز از نهمین ماه از سال دهم دوران هورکی (در تقویم قدیم، یا 31 اکتبر 1760) نقل می شود. هوکوسائی در یک خانواده صنعت گر به دنیا آمد و محل تولد وی نیز در منطقه کاتسوشیکا که امروز جزو شهر توکیو است می باشد. نام قدیم شهر توکیو در آن دوران ادو خوانده می شد. نام ابتدایی این هنرمند در دوران کودکی توکیتارو بوده است. تاریخ شناسان بر این باور هستند که پدر وی آینه ساز شوگان بوده است. ظاهرا هوکوسائی هرگز از پدر ارثی نبرد. تاریخ شناسان دلیل این امر را احتمالا عدم ثبت رسمی ازدواج توسط پدر می دانند. وی از شش سالگی نقاشی را آغاز کرد و احتمالا اولین استاد وی پدر او بوده است. زیرا پدر در حاشیه آینه هایی که تولید می کرده نقاشی هایی را نیز به تصویر کشیده است. این هنرمند دارای سی نام مختلف می باشد. در آن دوران در ژاپن تغییر نام امری متداول بوده، با این حال هوکوسائی بیشتر از هر هنرمند دیگری دست به این کار زده است. ظاهرا یکی از دلایل این کار تغییر سبک هنری وی در طول دوره های مختلف بوده است. همین تغییر نامها در تاریخ به دسته بندی سبکهای این هنرمند کمک کرده است. در سن دوازده سالگی پدرش او را برای کار به یک کتابخانه فرستاد. این کتابخانه زیر نظر یک موسسه قرار داشت که در کشور ژاپن بسیار خوش نام و محبوب بوده است.

در آن دوران مطالعه کتاب یکی از سرگرمی های محبوب طبقه متوسط و مرفه محسوب میشد. در سن چهارده سالگی به عنوان یک شاگرد منبت کار مشغول به کار شده و سپس در سن هجده سالگی وارد استودیو کاتسوکاوا شونشو یکی از نقاشان مشهور ژاپن شد. این استاد در سبکی کار می کرد که هوکوسائی بعدها در آن به درجه استادی رسید و تبدیل به رئیس مدرسه ای شد که در آن تحصیل می کرد. در آن دوران سبکی که این نقاشان آنرا دنبال می کردند در کشور ژاپن محبوب بود و مخاطبان زیادی داشت. پس از یک سال نام هوکوسائی برای اولین بار تغییر کرد، دلیل این موضوع نیز لقبی بود که استاد او به وی داد. این هنرمند با نام Shunrō برای اولین بار چاپ های خود را منتشر کرد. این مجموعه قطعاتی از بازیگران کابوکی بود که در سال 1779 منتشر شد. در طول دهه ای که در استودیو شونشو کار می کرد، هوکوسای با همسر اولش ازدواج کرد که اطلاعات کمی درباره او وجود دارد به جز اینکه او پس از مدت نه چندان طولانی درگذشت. در دهه 1790 او دوباره و در سال 1797 ازدواج کرد، اگرچه همسر دوم نیز پس از مدت کوتاهی درگذشت. او با این دو همسر صاحب دو پسر و سه دختر شد و کوچکترین دخترش، که اوی نیز نامیده میشود، در نهایت هنرمند و دستیار او شد. اثر مشهور آتش بازی در خنکای عصر در ادو که در حدود سالهای 1788 تا 1789 در همین دوره از زندگی وی خلق شده است.

پس از مرگ استادش در سال 1793، هوکوسای شروع به کاوش در سایر سبکهای هنری نمود، از جمله سبکهای اروپایی. از طریق حکاکی‌های مسی که از آثار فرانسوی و هلندی بدست آورده بود با سبک اروپایی آشنا شد. پس از مدتی وی به واسطه یکی از شاگردان استاد سابق از مدرسه اخراج شد. کمی بعد این رویداد را نقطه عطفی در فعالیت های هنری خود قلمداد کرد و اینگونه گفت که اخراج از مدرسه باعث رهایی من و باز شدن ذهن برای خلق آثاری نوآورانه و جدید شد. در همین دوره موضوع آثار این هنرمند تغییر کرد و دیگر بازیگران که سوژه های سنتی این سبک بود را به تصویر نکشید. در عوض وی بر روی نقاشی با موضوع زندگی روزمره مردم ژاپن در سطوح اجتماعی مختلف متمرکز شد. همچنین دست به خلق آثاری در زمینه نقاشی منظره زد. همین موضوع یک تغییر بزرگ را در سبک اوکی‌یوئه ایجاد نمود.

در دوره بعد هوکوسای با مدرسه تاوارایا شروع به همکاری کرد و در این دوره نام خود را به تاوارایا سوری تغییر داد. در این زمان، بسیاری از چاپ‌های سفارشی خصوصی برای مناسبتهای خاص (سوریمونو)، و تصویرسازی برای کتابهای شعر طنز تولید کرد. در سال 1789 مدرسه را ترک کرده و به عنوان یک هنرمند مستقل شروع به فعالیت نمود. در این دوره مجددا نام خود را تغییر داد و نام هوکوسای تومیسا را برای خود برگزید. در سال 1800 گرایش این هنرمند به نقاشی پرتره کمتر شد و دست به خلق آثاری خارج از موضوع پرتره زد. وی که یک بودایی بود توجه به طبیعت در دین خود را در آثارش بسط و گسترش داد. در آن سال دو مجموعه نقاشی طبیعت را خلق نمود که شامل مناظر مشهور و دیدنی پایتخت بود. وی همچنین شروع به تدریس به صورت شخصی کرد و دست به جذب هنرجو زد. در دوران فعالیت هنری خود حدود پنجاه نقاش را تربیت نمود.

در دهه بعد به طور فزاینده ای به شهرت رسید. دلیل این موفقیت، هم آثار تحسین بر انگیز او بود و هم استعداد وی در تبلیغات آثاری که خلق می کرد. در طول جشنواره ادو در سال 1804، با استفاده از یک جارو و سطل های پر از جوهر، پرتره عظیمی از پیشوای بودایی داروما، که گفته می شود حدود 200 متر مربع اندازه داشته خلق کرد. در رویدادی دیگر وی به نزد شوگان برای مسابقه نقاشی دعوت می شود. در رقابت با یک هنرمند دیگر که به شکل سنتی از قلمو در آثارش استفاده می کرد یک منحنی آبی روی کاغذ کشید، سپس مرغی را تعقیب کرد که پاهایش به رنگ قرمز در سراسر تصویر آغشته شده بود. او این نقاشی را به شوگان به عنوان منظره ای توصیف کرد که رودخانه تاتسوتا را با برگهای افرای قرمز شناور در آن نشان میدهد و در مسابقه برنده شد.

بین سال‌های 1804 تا 1815، هوکوسائی با رمان‌ نویس محبوب تاکیزاوا باکین در مجموعه ‌ای از کتاب ‌های مصور همکاری کرد. رمان فانتزی قصه های عجیب هلال ماه، با شخصیت اصلی میناموتو نو تامتومو محبوبیت ویژه ای داشت و هوکوسائی با تصویرسازی های خلاقانه و قدرتمند خود به شهرت رسید. اما همکاری پس از سیزده اثر به پایان رسید. ظاهرا این دو هنرمند در مورد ایده های تصویر سازی با یکدیگر به اختلاف خورده و همکاری خود را قطع کردند. در سال 1811، در سن 51 سالگی، هوکوسائی نام خود را به تایتو تغییر داد و وارد دوره‌ای شد که در آن کتابهای مختلف آموزشی را منتشر کرد. این کتابها تحت نام مانگا منتشر می شدند و با درسهای سریع در طراحی ساده شروع شد، و به عنوان راهی مناسب برای کسب درآمد و جذب دانش ‌آموزان بیشتر در نظر گرفته شد. این کتابها که سه جلد از آنها پس از مرگ هنرمند به چاپ رسید شامل هزاران نقاشی از اشیا، گیاهان، حیوانات، شخصیتهای مذهبی و مردم عادی است که اغلب با مضامین طنزآمیز است. در 5 اکتبر 1817، او داروما بزرگ را در ناگویا نقاشی کرد. ابعاد این پرتره با جوهر روی کاغذ 18 × 10.8 متر بود و این رویداد جمعیت زیادی را به خود جلب نمود. از این نقاشی به عنوان یک شاهکار نام برده شد. این اثر در سال 1945 از بین رفت.

در سال 1820، هوکوسائی دوباره نام خود را تغییر داد. این رویداد آغاز دوره ای بود که در آن او به عنوان یک هنرمند در سراسر ژاپن شهرت یافت. مشهورترین اثر او، سی و شش نما از کوه فوجی، از جمله موج معروف بزرگ کاناگاوا و فوجی سرخ در اوایل دهه 1830 تولید شد. در این دو اثر می توان نتایج مطالعات این هنرمند را از طبیعت و همچنین تاثیر هنرمندان اروپایی را ملاحظه کرد. این دو اثر به حدی معروف و با استقبال مواجه شد که او بعدها 10 چاپ دیگر را نیز به آنها اضافه کرد.

هوکوسائی به عنوان یک هنرمند دستاوردهای بسیاری در زمینه های گوناگون داشت. در طول هفتاد سال فعالیت، طراحی های بسیاری خلق کرد. همچنین طراحی های کتاب، حکاکی روی چوب و همچنین نقاشی از دیگر فعالیت های این هنرمند بزرگ بود. می توان گفت که این هنرمند اولین شخصی در ژاپن بود که پرسپکتیو غربی را در آثار خود تجربه کرد. همچنین این نقاش ژاپنی از هنر غنی چین نیز در آثار خود تاثیر گرفت. تاثیر این هنرمند بر گستره وسیعی از هنر جهان حاکم شد. بسیاری از نقاشان غرب از این هنرمند تاثیر گرفتند و به عنوان نمونه می توان به اثر وی در هنر پاریس اشاره کرد. این نقاش جنبش امپرسیونیسم را تحت تاثیر قرار داد، به طوری که مضامین آثارش را می توان در بزرگانی چون دگا، گوگن، کلیمت، فرانتس مارک، آگوست مکه، مانه و ون گوگ مشاهده کرد. دگا در مورد وی گفت هوکوسائی یک هنرمند بزرگ در میان هنرمندان دیگر نیست، وی یک جزیره، یک قاره و حتی یک دنیای کامل است. جنبش جدید، به وضوح تحت تأثیر کار هوکوسائی است.

حتی پس از گذشت سالهای طولانی از مرگ او همچنان نمایشگاههای این هنرمند مورد استقبال وسیع مخاطبان قرار می گیرد. در سال 2005، موزه ملی توکیو نمایشگاهی از آثار هوکوسائی را برگزار کرد که تبدیل به یکی از پر مخاطب ترین نمایشگاهها شد. چندین نقاشی از نمایشگاه توکیو نیز در بریتانیا به نمایش گذاشته شد و موزه بریتانیا نمایشگاه موج بزرگ را در سال 2017 برگزار کرد.