روانشناسی رنگها و کلیاتی در باب تاثیرات آنها

نویسنده: ایکاروس، تاریخ انتشار: دوشنبه ۲۶ آذر ۱۳۹۷

روانشناسی رنگ مطالعه تاثیر رنگ بر روی خلق و خوی انسان و رفتارهای او می باشد. تاثیر رنگها و ادراک آن بر روی انسان امری پیچیده می باشد و هنرمندان و بسیاری از طراحان داخلی، به شدت به این موضوع که رنگها می توانند بر روی خلق و خوی افراد تاثیر داشته باشند معتقدند. رنگها یک ابزار ارتباطی بسیار قدرتمند هستند و برای دادن سیگنال های خاص و پیامها می توان از آنها استفاده کرد. رنگها میتوانند بر روی حالات روحی و روانی افراد تاثیرات عمیقی داشته باشند. همچنین تاثیرات رنگ بر روی حالات فیزیکی بدن مانند فشار خون، و تاثیرات متابولیسمی کاملا به اثبات رسیده است.

در سال 1666 دانشمند انگلیسی ایزاک نیوتن کشف کرد وقتی که نور سفید از یک منشور شیشه ای عبور می کند به رنگهای قابل تفکیک تبدیل می گردد. وی همچنین دریافت که هر یک از رنگها از یک طول موج خاص ساخته شده و این رنگها نمی توانند با عبور از منشور تبدیل به رنگ دیگری شوند. بدین معنی که وقتی شما یک طیف نور با رنگهایی به غیر از رنگ سفید را از منشور عبور دهید نتیجه همان رنگ اولیه خواهد بود. آزمایشات و تجربیات بیشتر این نکته را نشان داد که طیف های نوری با رنگهای مختلف می توانند با ترکیب هم موجب خلق رنگهای جدید شوند. برای مثال نور قرمز با ترکیب نور زرد یک نور نارنجی ایجاد می کند. و یا بعضی از نورها با رنگهای خاص با ترکیب یکدیگر همدیگر را خنثی می کنند، برای مثال ترکیب نور سبز و قرمز در نهایت منجر به ایجاد نور سفید خواهد شد. اگر شما تجربه نقاشی با رنگ را داشته باشید این نکته را در خواهید یافت که ترکیب رنگهای اصلی با یکدیگر منجر به تولید رنگهای ثانویه خواهد شد.

اندرو الیوت روانشناس و محقق پس از تحقیقات به این نتیجه رسید که رنگها میتوانند تاثیرات روانشناختی زیادی بر روی محیط پیرامون خود داشته باشند. نتیجه تحقیقات نظری و عملی این دانشمند به طرز شگفت آوری مشخص کرد که رنگها می توانند کارکرد و تاثیر روانی بسیار قدرتمندی بر روی افراد داشته باشند. بعلاوه این تاثیرات به طور عملی و تجربی بر روی انسانها به اثبات رسیده است. از طرف دیگر با تحقیقات بیشتر در این زمینه، ارتباط تنگاتنگ و تاثیرات قدرتمند آن بر روی حوزه هایی از قبیل تجارت، هنر، طراحی فضا، طراحی گرافیک و گرافیک محیطی نیز مشخص شده است. اگر بخواهیم این موضوع را شکافته و به توضیح بیشتر آن بپردازیم می توان گفت که رنگها از دید روانشناسی و تاثیرات آن بر افراد و طبیعتا در مقیاس بزرگتر بر روی اجتماع می تواند باعث افزایش فروش محصولات و پیشرفت و توسعه یک تجارت گردد، به بیان دیگر تشخیص و موشکافی درست در روانشناسی رنگ و انتخاب رنگ های مناسب میتواند ارتباط تنگاتنگی با محصول ارائه شده و فروش آن داشته باشد. به مثال دیگری در یک حوضه تخصصی دیگر توجه نمایید : فرض کنید که شما یک دکوراتور فضای داخلی هستید و طراحی فضای یک بیمارستان را بر عهده شما میگذارند، شما حتما باید برای قسمتهای مختلف بیمارستان از رنگهای مناسب آن استفاده کنید. مثلا برای بخش روانی شما باید از بکار بردن رنگهای پر انرژی و گرم پرهیز نمایید و از رنگهای آرام بخش مانند آبی و سبز استفاده کنید. برعکس در بخش زایمان معمولا از رنگهای نسبتا گرم در کنار رنگهای آرام بخش استفاده می شود.

و یا مثلا برای افزایش خلاقیت و در کنار آن حس آرامش در یک دفتر برنامه نویسی، تنوع رنگی در محیطی زیبا و نور پردازی ملایم و خنک می تواند یک انتخاب روانشناختی مناسب باشد. به عکس زیر دقت کنید:

موارد ذکر شده بالا نتایج تحقیقات روانشناسی می باشد و در طول زمان تاثیرات رنگها بر روی راندمان کاری و همینطور خلق و خوی افراد به اثبات رسیده است. اما به موضوع روانشناسی رنگ می توان از دید دیگر هم نگریست بدین معنی که احساس افراد مختلف بعضا نسبت به رنگها می تواند متفاوت باشد و این موضوع به پیشینه زندگی و تجربیات زیستی و فرهنگی که شخص در آن زندگی می کند نیز بستگی دارد. برای مثال رنگ سفید در بسیاری از کشور های غربی نماد صداقت، بی آلایشی و بی گناهی می باشد در حالی که در کشورهای آسیای شرقی رنگ سفید را در عزاداری ها استفاده می نمایند و به تفسیری این رنگ نماد مرگ می باشد. ذکر این نکته نیز ضروری می نماید که روانشناسی رنگ ارتباط مستقیم با علم آنتروپولوژی (انسان شناسی) دارد. با اینکه بسیاری از رنگها در فرهنگهای گوناگون معنای خاصی دارند اما بعضی از رنگها از تاثیرات و معانی جهانی برخوردار می باشند. رنگهای طیف قرمز، نارنجی و زرد رنگهای گرم می باشند و این رنگها از نظر روانشناسی رنگ جزو رنگهای تحریک کننده محسوب می گردند. این رنگها با توجه به خاصیت گرم بودن در اشخاص حالت برانگیختگی ایجاد می کنند و قائدتا افرادی با خوی و خصلت تند مزاج نباید در محیطهایی که دارای این رنگها می باشد قرار گیرند. برعکس افرادی که از ضعف جسمانی رنج می برند و یا فشار خون پایین دارند، استفاده از این رنگها در محیط زندگی آنها گزینه مناسبی می باشد.

رنگهایی با طیف آبی مانند آبی، بنفش، ارغوانی و سبز جزو رنگهای سرد دسته بندی می شوند، این رنگها برای افراد تند مزاج، عصبی، و اشخاصی با فشار خون بالا مناسب می باشد. توجه داشته باشید که این رنگها گاهی اوقات در دسته رنگهای غمگین و کم انرژی نیز قرار می گیرند بنابراین توصیه می شود در استفاده از این رنگها برای افرادی که دچار افسردگی هستند، با احتیاط عمل شده و با یک روانشناس، یا هنر درمانگر مشورت شود.

اما در اینجا به توضیح و کاوش خصوصیات روانشناختی برخی از رنگها به طور دقیق تر می پردازیم:

1- رنگ سیاه : رنگ سیاه در منشور نور تمام نورها را به خود جذب می نماید. این رنگ در بعضی از موارد نماد شیطان می باشد اما در بسیاری از موارد از رنگ سیاه به عنوان نماد قدرت و چیرگی نیز یاد می شود. رنگ سیاه در بسیاری از فرهنگها نشانه مرگ می باشد، همینطور از رنگ سیاه برای اغراق در موضوعات نیز استفاده می گردد.

2- رنگ سفید: رنگ سفید نماد صداقت و بی گناهی می باشد، در لباس عروس از این رنگ برای نشان دادن باکرگی و پاکی استفاده می شود. طراحان داخلی از رنگ سفید برای بزرگ تر جلوه دادن محیط استفاده می نمایند. سفید اکثرا معانی مثبتی مانند پاکی و سادگی را در خود دارا می باشد.

3- رنگ قرمز: رنگ قرمز نماد گرمی و احساسات قوی می باشد. قرمز نشانه عشق و حرارت است. همچنین این رنگ را برای نشان دادن عصبانیت و تند خویی نیز به کار می برند.

4- رنگ آبی: یکی از محبوب ترین رنگها در میان انسانها رنگ آبی می باشد، خصوصا از این رنگ به عنوان رنگ مورد علاقه مردان یاد می شود. این رنگ به دلیل محبوبیت زیاد در بسیاری از موضوعات مورد استفاده قرار می گیرد. این رنگ نماد صلح و آرامش است. این رنگ به دلیل القاء حس اطمینان در تبلیغات و تجارت کاربرد بالایی دارد. به دلیل دارا بودن این خاصیت اکثرا از این رنگ در ادارات نیز استفاده می شود.

5- رنگ سبز: رنگ سبز جزو رنگهای سرد دسته بندی می شود، از این رنگ به عنوان نماد طبیعت یاد می شود. در فرهنگهای گوناگون رنگ سبز نماد شانس و سلامتی است و در بعضی از فرهنگها این رنگ علامت حسادت نیز می باشد. تحقیقات روانشناختی این موضوع را ثابت کرده که افراد در محیط های سبز تمایل بیشتری به مطالعه پیدا می کنند. به همین دلیل بعضی از روانشناسان کوکان و نوجوانان توصیه می کنند که در صفحات کتابهای آموزشی حتی المقدور یک نوار سبز رنگ مورد استفاده قرار گیرد.

6- رنگ زرد: این رنگ به دلیل انعکاس شدید نور جزو رنگهایی است که معمولا به طور تنها مورد استفاده قرار نمی گیرد. این رنگ به هیچ عنوان برای مطالعه توصیه نمی گردد و اگر این رنگ در صفحه مانیتور مورد استفاده قرار گیرد باعث اذیت و مزاحمت برای چشم می گردد. رنگ زرد به دلیل انرژی بالا باعث افزایش سوخت ساز بدن شده و شخص در یک محیط زرد کالری بیشتری مصرف کرده و موجب کاهش وزن می گردد.

7- رنگ قهوه ای: این رنگ نماد ثبات و استحکام می باشد. به دلیل قهوه ای بودن رنگ خاک رنگ قهوه ای را نماد زمین نیز تفسیر می نمایند. رنگ قهوه ای نماد تنهایی و انزوا نیز می باشد. رنگ قهوه ای می تواند حس وسعت و بزرگی را نیز القا کند. این رنگ نماد کویر نیز می باشد. رنگ قوه ای در شخص از نظر روانشناختی احساس امنیت را نیز القاء می نماید.

در پایان باید یادآور شد که استفاده از رنگها برای تاثیرات روانشناختی نیاز به آزمایش های وسیع زیر نظر محققین مجرب و روانشناسهای با تجربه دارد. شاید این موضوع کمی عجیب به نظر برسد اما استفاده نادرست از این رنگها می تواند در دراز مدت صدمات فیزیکی و روحی جبران ناپذیری را در پی داشته باشد.