زندگی و آثار دیه گو ولاسکوئز نقاش اسپانیایی

نویسنده: ایکاروس، تاریخ انتشار: دو شنبه ۲۲ مهر ۱۳۹۸

دیه‌گو رودریگز دِ سیلوا ای ولاسکوئز نقاش مشهور اسپانیایی و یکی از نقاشان بسیار محبوب دربار فیلیپ چهارم بود. وی یکی از مهمترین نقاشان عصر طلایی اسپانیا و یکی از نقاشان مکتب فردگرایی در دوره باروک می باشد. ولاسکوئز سبک نقاشی خود را ابتدا با تکنیک تِنبریسم آغاز نمود و سپس سبک شخصی خود را که بر اساس ضرب قلمهای آزاد و قوی بود بنا نهاد. در تنبریسم، نقاشی بر پایه نور پردازی بنا شده است. ریشه این کلمه ایتالیایی است و نورهای دراماتیک و بسیار قوی در اثر وجود دارد. بک گراندها غالبا تاریکند و صحنه اثر، فضایی وهم آلود دارد (ارباب بلامنازع این سبک، نقاش بزرگ ایتالیایی کاراواجو می باشد) . ولاسکوئز علاوه بر خلق بسیاری از صحنه های تاریخی و نقاشی هایی با مفهومهای فرهنگی، تعداد زیادی پرتره و صحنه هایی از خاندان سلطنتی اسپانیا را خلق کرد که نقطه اوج این آثار کار زیبای ندیمه‌ها یا لاس منیناس می باشد.

ولاسکوئز در سِویل اسپانیا به دنیا آمد. او فرزند اول خانواده بود و ششم جون 1599 در کلیسای سنت پیتر غسل تعمید داده شد. غسل تعمیدش احتمالا چند روز و یا یک هفته پس از تولدش رخ داده است. خاندان پدری دیه گو، پرتغالی بوده اند و در دهه های قبلتر به اسپانیا نقل مکان کرده بودند. همانطور که در منطقه آندلوس مرسوم بود دیه گو معمولا از نام خانوادگی مادری خود استفاده می کرد. وی در یک شرایط اجتماعی و مالی متوسط رشد کرد، و در سنین پایین تمایل و پشتکار خود را نسبت به نقاشی بروز داد. در شهر سویل شاگرد فرانسیسکو پاکه کو شد. در قرن هجدهم میلادی بیوگرافی نویس هنری آنتونیو پالومینو اینگونه نقل می کند که ولاسکوئز در ابتدا برای مدت کوتاهی شاگرد فرانسیسکو هرارا بوده است و سپس به شاگردی پاکه کو در آمده است. اما این موضوع کاملا مستند نمی باشد. قراردادی وجود دارد که در آن شاگردی ولاسکوئز با پاکه کو را در سال 1610 به مدت شش سال نشان می دهد. اما ظاهرا به دلیل مسافرت استاد این قرارداد به مدت یک سال به تعویق افتاده و در طول این مدت ولاسکوئز به شاگردی هرارا در می آید. پاکه کو یک نقاش رئالیسم متوسط به حساب می آمد که در برخی موارد وی را در دسته نقاشان منریسم نیز قرار می داده اند.

به هر حال پاکه کو از نظر آموزش دادن به هنرجویان خود انسانی کوشا و پرتلاش بود و در ارتقاء و آموزش آنها نقش بسیار پررنگی ایفا کرد. در آتلیه وی ولاسکوئز پایه ها و مبانی هنر کلاسیک را آموخت. همینطور با اصول تناسبات و پرسپکتیو نیز آشنا شد. کم کم به ادبیات نیز علاقمند گشت و به حلقه فرهیختگان و هنرمندان شهر سویل راه پیدا کرد. در بیست و سوم آپریل 1618 با دختر استاد خود ازدواج کرد. آثار متقدم ولاسکوئز تشکیل می شد از صحنه های آشپزخانه با اشیای پیرامون آن؛ وی یکی از اولین هنرمندان اسپانیایی بود که چنین صحنه هایی را نقاشی می کرد. این سبک در زبان اسپانیایی ( bodegón) خوانده می شود. این نوع از نقاشی نوعی نقاشی طبیعت بی جان می باشد که در برخی موارد در کنار فیگور یک انسان قرار می گیرد. اشیاء طبیعت بی جان معمولا در یک سطح صاف سنگی به تصویر کشیده می شوند. یکی از آثار مشهورش در این ژانر، پیرزن در حال سرخ کردن تخم مرغ می باشد.

این اثر به واقع مهارت هنرمند جوان را در به تصویر کشیدن یک صحنه رئالیستی نشان می دهد.این تصویر واقع گرا به همراه نورهای دراماتیک آن، تاثیر عمیق کاراواجو بر روی ولاسکوئز را نمایان میسازد. یک اثر مشهور دیگر نیز در این ژانر، مسیح در خانه مارتا می باشد. این اثر در قسمت بک گراند، یک صحنه مذهبی را به تصویر می کشد. این نقاشی نوعی ابهام و حس اسرار آمیز را به بیننده منتقل می نماید. از سویی در بک گراند، یک واقعه تاریخی در حال رخ دادن می باشد و از سوی دیگر در آشپزخانه یک اتفاق ساده و روزمره در جریان است.

همچنین در این دوره ولاسکوئز دست به خلق پرتره هایی زیبا و جالب توجه زد که این آثار نشان از تسلط وی به بافت و لایه های رنگی داشت. این آثار تحسین بسیاری را برانگیخت. در این دوره ولاسکوئز کاملا در شهر سویل مشهور شده بود. در آپریل 1622 به مادرید سفر کرد. وی در این سفر توصیه نامه یکی از حکام مهم منطقه را به همراه داشت. ولاسکوئز در این زمان اجازه به تصویر کشیدن پادشاه اسپانیا را نداشت. اما در مادرید دست به خلق پرتره لوئیس د گونگورای آرگوته شاعر مشهور باروک اسپانیایی زد. در سال 1622 رودریگو دو ویلاندراندو نقاش مورد علاقه پادشاه اسپانیا در گذشت. ولاسکوئز توسط یکی از وزرای قدرتمند پادشاه اسپانیا احضار شد. به وی پیشنهاد پنجاه سکه طلا برای خلق یک پرتره داده شد. ولاسکوئز این پیشنهاد را پذیرفت و این پرتره پس از اتمام به کاخ سلطنتی منتقل شد. شاه پس از دیدن این اثر، سفارش پرتره خود را به این نقاش داد و در سی آگوست 1623 پادشاه اسپانیا توسط ولاسکوئز به تصویر کشیده شد. این اثر خشنودی پادشاه را فراهم آورد و وزیر وی به ولاسکوئز دستورداد که برای اقامت دائم به مادرید نقل مکان نماید. در سال 1624 با مبلغ قابل توجهی که از پادشاه دریافت کرد با کل خانواده خود برای همیشه به مادرید نقل مکان نمود. برای ولاسکوئز در مادرید حقوق ماهیانه بیست سکه طلا بعلاوه محل زندگی مقرر شد. بعلاوه آثاری که وی خلق می کرد به صورت مستقیم از وی خریداری شده و پرداخت آن ارتباطی به حقوق ماهیانه نداشت. نقاشی پرتره شاه فلیپ، در گذر سنت فلیپ به نمایش درآمد که این اثر تحسین بسیاری را برانگیخت. این پرتره در حال حاضر مفقود شده است و محل آن مشخص نیست. موزه پرادو در حال حاضر دو عدد از پرتره های خلق شده توسط ولاسکوئز را در خود جای داده است. این دو پرتره مربوط به پادشاه اسپانیا می باشند. مدل و حالت این آثار ما را به یاد اثر آنتونیو مور نقاش پرتره هلندی که از شاه فیلیپ دوم خلق کرد می اندازد. این نقاش هلندی تاثیر زیادی را بر روی نقاشی مکتب اسپانیایی داشته است. در سال 1623 پرنس ولز به دربار پادشاه اسپانیا آمد و ولاسکوئز یک پرتره از وی را به تصویر کشید. اما متاسفانه این اثر در حال حاضر مفقود شده است. در سال 1627 پادشاه اسپانیا رقابتی را برای اعطای مقام بهترین نقاش اسپانیا بر پا کرد. موضوع این مسابقه اخراج مورها (به مسلمانان اسپانیا گفته می‌شد که نژادی عربی-اسپانیایی-بربری داشتند) از اسپانیا بود. ولاسکوئز در این رقابت پیروز شد. بدبختانه این اثر نیز در آتش سوزی 1734 در کاخ سلطنتی از بین رفت. از این تابلو اینگونه نقل می شود که تصویری از فیلیپ سوم به نمایش درآمده که با عصای خود به طرف زنها و مردها اشاره می نماید که در حال فرار از دست سربازان اسپانیا می باشند. در کنار این صحنه زنی که نماد اسپانیا است با آرامش بر روی تختی آرمیده بوده است. ولاسکوئز مقام بالایی از مقامهای دربار را کسب کرد و همچنین پاداشی معادل روزانه دوازده رینس (واحد پول اسپانیا در آن دوران) دریافت نمود.

در سال 1628 پتر پل روبنس به اسپانیا آمد و به شهر مادرید نقل مکان کرد. ولاسکوئز به استقبال وی آمده و او را به بازدید از ال اسکوریال (کاخ سلطنتی) دعوت نمود. روبنس در طول هفت ماه اقامت خود در مادرید خود را به عنوان یک نقاش بسیار ارزشمند به ولاسکوئز نشان داد. اما اثر چشمگیری را بر سبک ولاسکوئز بر جای نگذاشت. به هر حال روبنس به ولاسکوئز پیشنهاد سفر به ایتالیا و بازدید از آثار اساتید بزرگ ایتالیایی را داد. در سال 1629 ولاسکوئز مبلغ 100 سکه طلا از طرف پادشاه اسپانیا برای به تصویر کشیدن یک نقاشی با عنوان پیروزی باكوس دریافت کرد. این تصویر مرد جوان نیم تنه برهنه ای را نشان میدهد که مردان اطراف وی در لباس اسپانیایی های معاصر از وی تجلیل می کنند. به واقع این اولین اثر میتولوژی ولاسکوئز می باشد که به زیبایی هر چه تمام تر و در سبکی کاملا متفاوت به تصویر کشیده شده است. در این اثر کشاورزان از رب النوع باروری و کشاورزی درخواست برکت می نمایند. این صحنه حال و هوای تئاتر گونه داشته و در کنار یک تصویر میتولوژی می توان انسانهای معمولی را نیز مشاهده کرد. این سبک نوعی طبیعت گرایی را نیز در نقاشی نشان می دهد و وی در این اثر از تیسین و اندکی نیز از روبنس تاثیر گرفته است، اما همانطور که قبلا گفته شد تاثیر این هنرمند از روبنس بسیار ناچیز و محدود می باشد.

درسال 1629 به ولاسکوئز اجازه داده شد که برای یک سال ونیم به ایتالیا مسافرت کرده و اقامت کند. با اینکه این دیدار اولین دیدار هنری و تحقیقاتی وی بود اما این رویداد تاثیر بسیار مثبتی در پیشرفت این هنرمند بزرگ داشت. از طرف دیگر این موضوع نقطه عطفی در هنر سلطنتی دربار اسپانیا به حساب می آید. زیرا پادشاه اسپانیا اسپانسر این مسافرت به حساب می آمده است. از آنجا که شاه فلیپ اسپانسر این مسافرت و این هنرمند به حساب می آمده، تمایل داشته که در جریان جزییات این سفر قرار بگیرد و از اموری از قبیل محل اقامت، ملاقات با اشخاص و ... با خبر شود. همینطور شاه در مورد آگاه شدن از درصد آموختن ولاسکوئز و نوآوری هایی که در کار وی روی می داده مشتاق بوده است. ولاسکوئز به شهرهای ونیز، فرارا، چنتو، لورتو، بولونیا و رم سفر کرد. در سال 1630 به ناپل مسافرت کرد و پرتره ماریا آنا اسپانیا را به تصویر کشید. در ناپل احتمالا جوزپه د ریبرا نقاش و چاپگر تنبریست اهل اسپانیا را نیز ملاقات کرد.

دو اثر بسیار مهم و زیبای وی در دوره ایتالیایی او آوردن پیراهن خونین یوسف برای یعقوب و آپولو در کارگاه آهنگری ولکان (رب النوع آتش و فلزکاری) می باشد. هر دوی این آثار عطش هنرمند برای قدرت نمایی در برابر هنرمندان بزرگ ایتالیایی را در نقاشی سبک تاریخی و میتولوژی نشلن می دهد.

ولاسکوئز در ژانویه 1631 به مادرید بازگشت. در همان سال یکی از پرتره خود را به پایان رسانید. این پرتره تحت عنوان پرنسس جوان که شاهزاده بالتاسارار چارلز با یک کوتوله می باشد را به نمایش می گذارد. وی از این عضو خانواده سلطنتی در حالات گوناگونی مانند حالت سوارکاری و ... نقاشی کرد. برای تزئین و دکور کردن قصر جدید پادشاه اسپانیا ولاسکوئز تعدادی پرتره از خانواده سلطنتی را در حال سوارکاری به تصویر کشید. یک تصویر از فیلیپ چهارم در حالت نیم رخ سوار بر اسب با وقار و آرامش سلطنتی به تصویر کشیده شد. به واقع وی با به تصویر کشیدن این نقاشی مهارت و استادی خود را در تصویرگری اسب و سوارکار به رخ بیننده می کشد. علاوه بر پرتره های زیادی که ولاسکوئز از فیلیپ چهارم به تصویر کشید وی پرتره های نسبتا زیادی نیز از دیگر اعضای خاندان سلطنتی اجرا کرد. این آثار شامل پرتره همسر اول شاه فیلیپ، الیزابت فرانسه و فرزندان او خصوصا پسر بزرگش که نقاش هنرمند برای اولین بار در سن دو سالگی او را به تصویر کشید، میشود. شوالیه های مشهور، مقامات کلیسا و شاعر مشهور فرانسیسکو ده کِبِدو از دیگر افرادی بودند که مدل این نقاش بزرگ شدند. ولاسکوئز همچنین تعدادی دلقک و کوتوله هایی که در دربار پادشاه اسپانیا بودند را به تصویر کشید. وی همیشه با این افراد با احترام برخورد می کرد. از نقاشی های مشهورش در این زمینه می توان به جستر دون دیگو دی آگزو با یک کاغذ بزرگ در زیر دست و شیشه جوهر اشاره کرد. در این تصویر آگزو با چهره ای متفکر و خردمند به تصویر کشیده شده است.

شاه اسپانیا ماموریت جدیدی را به ولاسکوئز محول کرد، و آن ماموریت تهیه یک مجموعه نفیس مجسمه و نقاشی برای کلکسیون سلطنتی پادشاه بود. اسپانیا در هنر مجسمه سازی ضعیف بود. بنابراین ولاسکوئز مامور خرید آثار مناسب شد و همین امر منجر به سفر مجدد وی به ایتالیا شد. در سال 1649 به همراه دستیار خود به طرف ایتالیا حرکت کرد. دستیارش در آن مقطع زمانی جزو بردگان به حساب می آمد و او توسط ولاسکوئز آموزش دیده بود و هنر نقاشی را فرا گرفته بود. ولاسکوئز به طرف میلان و ونیز حرکت کرد و در آنجا اقدام به خرید آثار تین تورتو، تیسین و ورونزه کرد. سپس به شهر مودنا رفت و در آنجا مورد استقبال گرم دوک مودنا قرار گرفت و یک پرتره از وی را به تصویر کشید.

از فبریه 1650 پادشاه اسپانیا خواستار بازگشت ولاسکوئز شد و این درخواست را بارها تکرار نمود. ولاسکوئز به ناپل رفت و پس از دیدار دوست قدیمی خود خوزه ریبرا در سال 1651 از راه بارسلونا به اسپانیا بازگشت. وی با خود تعداد بسیاری آثار نقاشی و حدود سیصد قطعه مجسمه از آثار استادان ایتالیایی را به اسپانیا آورد. مشخص نیست که چطور این آثار پس از مرگ شاه اسپانیا به تدریج از بین رفتند. در سال 1644 همسر شاه فیلیپ درگذشت و پادشاه با همسر جدید خود ماریانای اتریش ازدواج کرد. این ازدواج منجر به خلق یکی از شاهکارهای جهان هنر با نام ندیمه‌ها یا لاس منیناس شد. دختر بزرگ ملکه جدید اسپانیا موضوع اصلی این شاهکار هنری می باشد. این اثر اتاق بزرگی را در دژ سلطنتی مادرید به نمایش می گذارد. در این اثر فیگورهای زیادی در محیط اطراف مشاهده می شود. اکثر این فیگورها اعضای خاندان سلطنتی اسپانیا می باشند. به تفسیر بسیاری از هنر شناسان و مفسرین تاریخ هنر این اثر به مانند یک شات دوربین عکاسی است که لحظه ای را در کاخ سلطنتی به ثبت رسانده است. مارگارت ترزای جوان (پرنسس اسپانیا) توسط خدمتکاران و کوتوله ها و یک سگ احاطه شده و استاد بزرگ نقاشی در حال خلق یک اثر بر روی بوم به تصویر کشیده شده است. حالات ولاسکوئز این را نشان میدهد که وی به بیرون از این صحنه نگاه می کند. در پشت این صحنه یک آینه وجود دارد که تصویر پادشاه و ملکه را منعکس می نماید. برخی بر این عقیده هستند که استاد بزرگ در حال به تصویر کشیدن پادشاه و ملکه می باشد و تصویر آینه پشت او بازتاب اثری می باشد که بر روی بومش در حال اجرای آن است. به هر حال تفسیر های بسیاری برای این شاهکار هنری در تاریخ وجود دارد و هنرمندان بسیاری از این اثر برای خلق آثار خود الهام گرفته اند.

ولاسکوئز به ندرت آثار خود را امضا می کرد. وی نقاش پرکاری به حساب نمی آید و حدود 110 تا 120 اثر از او باقی مانده. این نقاش بزرگ به ندرت دست به طراحی و یا چاپ دستی میزده و فقط تعداد بسیار محدودی طراحی بر جای گذاشته است. این نقاش بزرگ را میتوان بزرگترین متخصص پرتره و چهره نگاری تاریخ هنر اسپانیا به حساب آورد. در تاریخ هنر از ولاسکوئز به عنوان تاثیر گذارترین چهره بر روی نقاش بزرگ ادوار مانه یاد می شود. مانه به واقع پل بین رئالیسم و امپرسیونیسم به حساب می آید. مانه این نقاش بزرگ را نقاش نقاشان خطاب می کرده است. در اواخر قرن نوزدهم میلادی نقاشان بزرگی مانند جیمز ابوت مک نیل ویسلر و جان سینگر سارجنت بسیار تحت تاثیر دیگو ولاسکوئز قرار گرفتند.