اسکار کوکوشکا نقاش اتریشی و هنر وی

نویسنده: ایکاروس، تاریخ انتشار: سه شنبه، ۱۱ خرداد ۱۴۰۰

اسکار کوکوشکا نقاش، شاعر، نویسنده و معلم هنر اتریشی بود. وی به دلیل پرتره ها و نقاشی های منظره به شدت اکسپرسیونیستی شهرت بسیار دارد. تئوری نگاه اکسپرسیونیستی وی تاثیر بسیار زیادی بروی سبک نقاشی اکسپرسیونیسم وین گذاشت.

اسکار کوکوشکا در یکم مارس 1886 در شهر پوخلارن اتریش بدنیا آمد و در 22 فوریه 1980 چشم از جهان فروبست. وی فرزند دوم گوستاو جوزف کوکوشکا بود. پدر وی شغل طلاسازی داشت. نام مادر وی ماریا رومانو کوکشکا بود. اسکار یک خواهر به نام برتا و یک برادر به نام بوهوسلا و داشت. همچنین یک برادر بزرگتر از خود داشت که او در سنین کودکی درگذشت. اسکار اعتقاد شدیدی به طالع و فال داشت. این موضوع ظاهرا ارتباط مستقیمی با آتش سوزی بزرگی داشت که در شهر پوخلارن قبل از تولد او رخ داده بود. زندگی این خانواده زندگی دشواری بود. پدر خانواده درآمد کافی برای اداره آنها را نداشت و بنابراین آنها پیوسته در مضیقه مالی بودند. آنها دائما محل زندگی خود را تغییر می دادند و به خانه های کوچکتر و دورتر از محل مرکز شهر که جایگاه کار و رونق اقتصادی بود نقل مکان می کردند. در نتیجه ضعف اقتصادی پدر و عدم توانایی در اداره خانواده، اسکار به مادر نزدیک تر شد و کمی بعد به نوعی تبدیل به مدیر خانه شد. همین امر باعث شد که پس از استقلال مالی که به دست آورد به حمایت از خانواده بپردازد. کوکوشکا در سال 1897 وارد یک مدرسه متوسطه شد. در این نوع از مدارس بر آموزش علوم و زبان تاکید زیادی می شد. وی در ابتدا قصد ادامه تحصیل در رشته شیمی را داشت، اما خیلی زود به این نکته پی برد که علاقه ای به این رشته ندارد. در عوض گرایش زیادی به هنر داشته و در ساعات کلاس پیوسته رمان های ادبیات کلاسیک را مطالعه می کرد. مانند بسیاری از هنرمندان معاصر خود در فرانسه و اتریش، اسکار نیز به هنر بدوی و عجیب غریب علاقه نشان می داد. در آن دوران نمایشگاههای زیادی برای نمایش این نوع از هنر در سراسر اروپا برگزار می شد. در حین تحصیل یکی از معلم های مدرسه تحت تاثیر آثار وی قرار گرفت و بعد از دیدن آنها به وی پیشنهاد داد که در رشته هنرهای زیبا فعالیت کند. بر خلاف خواسته و اراده پدر، اسکار در یک آکادمی هنری وین (Kunstgewerbeschule) ثبت نام کرد. این آکادمی هم اکنون دانشگاه هنرهای کاربردی وین نام دارد. وی در این آکادمی بورس تحصیلی گرفت و همچنین یکی از معدود شرکت کنندگان بود که در آن دوران در این مرکز هنری پذیرفته شد. این مرکز هنری در آن دوران یک مدرسه پیشرفته هنرهای کاربردی محسوب میگشت که عمدتا بر معماری ، مبلمان ، صنایع دستی و طراحی مدرن متمرکز بود. برخلاف آکادمی مشهور و سنتی هنرهای زیبای وین ، Kunstgewerbeschule تحت سلطه حلقه جدایی وین قرار داشت. کوکوشکا از سال 1904 تا 1909 در آنجا تحصیل کرد و تحت تأثیر استاد خود کارل اوتو چسکا قرا گرفت که این گرایش تاثیر زیادی بر آینده وی و برای سبک شخصی خود داشت.

اگر بخواهیم به اولین آثار کوکوشکا اشاره کنیم می توان از طراحی نام برد که شبیه طراحی های کودکان می باشد. در این اثر وی بدن های زشتی را به تصویر کشیده است که مانند جسد هستند. کوکوشکا هیچ نوع آموزش اکادمیک در حوزه طراحی و نقاشی ندیده بود. بنابراین بدون توجه به اصول آکادمیک و سنتی نقاشی دست به تولید آثار خود زد و وارد دنیای نقاشی شد. اساتید و معلمان کوکوشکا در Kunstgewerbeschule در شرکت در ورک شاپهای هنری وین به وی کمک می کردند. همچنین آنها او را یاری کردند که در یک شرکت مشهور دکوراسیون داخلی در وین مشغول به کار شود. اولین آثاری که او به واسطه آنها کسب درآمد نمود تهیه کارت پستال و نقاشی برای کودکان بود. بعدها وی در جایی گفت که اساس آموزش من همین آثار بوده است. بعد از این آثار و همچنان در اوایل کار پرتره هایی از مشاهیر و افراد معروف وین را به تصویر می کشید. این آثار حالت مرتعش و عصبی داشتند. در کنار سالهایی که آموزش میدید و توان هنری خود را تقویت می کرد دست به آموزش هنر نیز زد. در کنار این کار به تولید مطالب و مقاله های هنری نیز می پرداخت. همچنین در سخنرانی های هنری نیز شرکت می نمود و به عنوان یک معلم هنر نیز تخصص و کار خود را ارتقاء می داد. یکی از کسانی که بسیار بر روی کوکوشکا از نظر تئوری تاثیر داشت متفکر و نویسنده اهل جمهوری چک، جان آموس کمينيوس بود. این متفکر تاثیرات زیادی را در حوزه آموزش بر روی کوکوشکا گذاشت. اسکار نظریه این متفکر مبنی بر استفاده هنرجویان از حواس پنجگانه جهت یادگیری و آموزش را بسیار پسندید. کوکوشکا از سال 1911 تا 1913 در وین و از سال 1919 تا 1923 در شهر درسدن مجددا به تحصیل و یادگیری هنر پرداخت. در کنار یاد گیری همچنان به کار معلمی نیز ادامه داد و به نشر مقاله پرداخت. کم کم به شهرت رسید و مورد توجه جامعه قرار گرفت. شهرت وی بیشتر به دلیل فعالیت های هنری و کاراکتر هنری وی بود تا کلاسهای درس او. در سال 1912 وی مقاله ای را با نام ماهیت تصاویر ارائه نمود. این مقاله در مورد تصاویر درونی و تصویری که با چشم دیده می شود توضیح میدهد. به بیان دیگر می توان گفت که این مقاله تفاوت تصویری که بیننده آنرا تجسم می کند و تصویری که با چشم مادی میبیند را توضیح می دهد. این نوع بینش منجر به تولید آثاری شد که کوکوشکا از طریق چشم به نظاره موضوعات آن پرداخته و با استفاده از حالات درونی و ضمیر ناخودآگاه آنها را به تصویر می کشید. این نظر به نظریه نقاش و نظریه پرداز بزرگ واسیلی کاندینسکی (معنویت در هنر) همخوانی دارد. این تئوری تبدیل به دستمایه اصلی سبک اکسپرسیونیسم وین شد.

در سال 1908 توسط گوستاو کلیمت و تعدادی دیگر از هنرمندان نمایشگاهی با نام Kokoschka در شهر وین بر پا شد. به کوکوشکا نیز این فرصت داده شد که در این نمایشگاه شرکت نماید. این نمایشگاه با پشتیبانی دولت و بودجه آنها نیز همراه بود. دلیل این کار هم جذب گردشگر و همچنین معرفی کشور اتریش در رشته هنر به اروپا بود. کوکوشکا پیشنهادی از مدیر این نمایشگاه مبنی بر طراحی و نقاشی تصاویر رنگی برای کتاب کودکان دریافت کرد. آنها در صدد نمایش این کتاب در نمایشگاه بودند. با این حال کوکوشکا به عنوان سوژه و منبع الهام تصاویر، از اشعاری که سال قبل سروده بود استفاده کرد. تصویر سازی این اشعار با عنوان رویای جوانی انجام شد. ظاهرا این تصاویر مربوط به رویاهای نوجوانی خود وی بوده است. این تصاویر برای رده سنی که در نمایشگاه مخاطب آن بودند نامناسب بود. مذمون این اشعار در مورد شرح حال خود کوکوشکا در دورانی بوده که عاشق یکی از همکلاسی های سوئدی خود با نام لیلیت می شود. وی این شعر را به استاد سابق خود گوستاو کلمیت تقدیم کرده بود. کم کم این هنرمند نقاش در جامعه هنری اتریش به عنوان یک هنرمند آوانگارد مطرح شد.

این نقاش مشهور در ژانر پرتره نیز هنرمند صاحب نام و چیره دستی بود. وی اکثر آثار پرتره خود را بین سالهای 1909 تا 1914 به تصویر کشید. بر خلاف بسیاری از نقاشان معروف دوران خود (مثلا ادوارد مونک) وی استقلال هنری خود را در نقاشی های پرتره کاملا حفظ کرد. زیرا وی به شکل مستقیم سفارش کار دریافت نمی کرد. اکثر سفارش دهندگان پرتره به او مشتریان شرکت architect Loos بودند. در صورت عدم تمایل مشتریان، خود شرکت وجه کار را به کوکوشکا پرداخت می کرد. بقیه مشتریان کوکوشکا حلقه دوستان وی و وکلا بودند که به طور کل هنر مدرن و هنرمندان آنرا حمایت می کردند. یکی از بلند پایه ترین و برجسته ترین آنها نقاش و معامله گر هنری هروارت والدن بود. اشخاص دیگر حامی این هنرمندان، با نام لوته فرانتسوس و پتر آلتنبرگ نویسنده و شاعر و همچنین و مورخان هنر هانس و اریکا تیتزه بودند.

پرتره های کوکوشکا تا حدی قرارداد های سنتی را رعایت می کند. یکی از خصوصیات بارز که در آثار سنتی نیز به چشم می خورد به تصویر کشیدن حالت نشسته در پرتره ها می باشد. با این حال به هیچ عنوان نمی توان این نقاشی ها را سنتی به حساب آورد. در این آثار عناصر بسیاری از سبک مدرن به چشم می خورد. حالات احساس گرایی شدید، و همچین ژست های خاصی که در دستهای مدل ها به چشم می خوردند. از طرف دیگر پوز های خاصی که این مدل ها می گیرند حالاتی منحصر به فرد و بیان گر حالات درونی افراد است. پالت رنگ کوکوشکا در نقاشی های پرتره وی شباهت زیادی با پالت هنرمندان گروه دی بروکه دارد. استفاده او از رنگهای تند و خشن در پرتره ها منجر به القاء این حس می شود که این افراد اجساد در حال پوسیده شدن هستند. این حالت صرفا بیانگر حالت فیزیکی آنها نیست، بلکه می خواهد این حس را در بیننده به وجود آورد که عمر در حال گذشتن است و ما به مرگ نزدیک می شویم.

خطوط برجسته در کنار تکه رنگ های روشن که در مجاورت هم قرار گرفته اند و بکگراند های راکد و سنگین، بیانگر اضطراب شدید کوکوشکا می باشند. این نکته درست است که وی از معاصران و نقاشان گذشته الهام می گرفته است، اما به واقع باید گفت که آثار وی کاملا منحصر به فرد هستند. ضرب قلم ها کاملا شخصی بوده و ترکیب رنگها یک سبک کاملا خاص و درونی خود هنرمند هستند. خراش های اضطراب آور و ناهمواری سطح کار نیز از نکات قابل توجه در آثار این نقاش بنام می باشد.

یکی از آثار مشهور پرتره که وی به تصویر کشید اثر یک زوج مورخ به نامهای هانس تیتزه و اریكا تیتزه – كونرات بود. این دو نفر علاوه بر اینکه دوستان نزدیک کوکوشکا بودند مورخان بنام آن دوران نیز به حساب می آمدند. آنها در مورد این اثر اینگونه نقل می کنند: در حالی که کوکوشکا مشغول کشیدن پرتره ما بود ما را تشویق می کرد که آزادانه حرکت کنید و کارهایتان را انجام دهید! کمی بعد کوکشکا قلم موی خود را کنار گذاشت و شروع به نقاشی با انگشتان خود کرد. وی بر روی بوم نقاشی با ناخن های خود خطوطی ایجاد می کرد و به ترسیم نقش ها می پرداخت. اگرچه این اثر در کتابخانه شخصی آنها نقاشی شده است اما به نظر می آید که در یک فضای سوررئال و توهم گونه کار شده است.

کوکوشکا در سال 1910 به برلین نقل مکان کرد. این اتفاق در همان سال روی داد که گروه اکسپرسیونیستی Neue Secession در برلین آغاز به کار کرد. این گروه از هنرمندانی مانند امیل نولده، ارنست لودویگ کیرشنر، اریش هکل و هرمان ماکس پشتاین تشکیل شده بود. در جنگ جهانی اول به خدمت ارتش اتریش در آمد و در یک نبرد به شدت مجروح شد. در بیمارستان پزشک ها اینگونه تشخیص دادند که وی از نظر روانی تا حد زیادی ناپایدار است. با این حال وی به حرفه نقاشی ادامه داد و شروع به سفر در سراسر اروپا کرد. در این مدت به نقاشی منظره روی آورد.

مانند بسیاری از نقاشان دیگر کوکوشکا نیز توسط نازی ها یک هنرمند منحط و منحرف به حساب آمد. وی در سال 1934 از اتریش به پراگ گریخت. در سال 1935 شهروندی کشور چکسلواکی را دریافت کرد. در سال 1938 زمانی که چکها برای تهاجم آلمان نازی خود را آماده می کردند وی به انگلستان گریخت. وی در طول جنگ در انگلستان اقامت گزید. در طول جنگ جهانی دوم کوکوشکا آثار ضد فاشیست خلق کرد. یکی از آثار مشهور وی نقاشی برای چه می جنگیم است که در سال 1943 خلق شد.

کوکوشکا لندن را ترک کرد و در یک شهر ساحلی انگلستان اقامت نمود. در آن دوران نقاشی هایی از مناظر ساحلی را به تصویر کشید که در آنها از خرچنگ نیز استفاده شده است. در این دوران آثاری نیز بر علیه رژیم نازی به تصویر کشید.

کوکوشکا پس از جنگ تابعیت اتریشی خود را پس گرفت. وی در سال 1947 مسافرت کوتاهی به ایالات متحده داشت. در سال 1953 به سوئیس رفت و باقی زندگی خود را در آنجا گذراند. در سوئیس مدرس هنر آکادمی تابستانی بین المللی هنرهای زیبا سالزبورگ شد. وی در عین حال به کار طراحی صحنه مشغول شد و به انتشار آثار خود نیز پرداخت.

کوکوشکا اشتراکات زیادی با هنرمند معاصر خود ماکس بکمان نقاش اکسپرسیونیسم دارد. هر دوی این هنرمندان استقلال هنری خود به عنوان نقاش اکسپرسیونیسم آلمانی را حفظ کردند. اکنون به عنوان نمونه های آکادمیک این سبک در منابع آموزشی به شمار می آیند. با این حال فردگرایی که در این دو هنرمند بزرگ وجود دارد آنها را تا حد زیادی از جریان اصلی جنبش هنری قرن بیستم جدا نگه می دارد. کوکوشکا را می توان یکی از اساتید مسلم در استفاده خلاقانه از رنگ روغن به شمار آورد.