زندگینامه فرانسیسکو گویا

نویسنده: ایکاروس، تاریخ انتشار: سه شنبه، ۱۵ بهمن ۱۳۹۸

فرانسیسکو گویا نقاش و چاپگر اسپانیایی از مهمترین نقاشان اواخر قرن هجدهم و اوایل قرن نوزدهم میلادی به حساب می آید. این هنرمند بزرگ در طول فعالیت هنری طولانی خود استیلای بی چون و چرایی در فضای هنری زمان خود داشت. از فرانسیس گویا به عنوان نسل آخر اساتید قدیمی و اولین اساتید مدرن یاد می شود. وی همچنین یکی از بزرگترین نقاشان پرتره دوران خود بوده است. آثار این هنرمند بزرگ منعکس کننده تحولات مهم تاریخی دوران خود بشمار می آید. وی مصائب و بلایای جنگ در دوران خود را به صورت عیان و هولناک به تصویر کشیده است. تهاجم ها و جنگ های ناپلئون یکی از مهم ترین موضوعاتی می باشد که این نقاش بزگ در آثار خود به آنها پرداخته است.

فرانسیسکو گویا در سال 1746 در خانواده متوسط و در دهستان فوئندتودوس و در منطقه خودمختار آراگون متولد شده است. گویا تحصیلات و آموزش نقاشی را در شهر ساراگوسا و زیر نظر یک نقاش محلی به نام خوزه لوزان مارتینز فرا گرفت. این نقاش در شهر ناپل ایتالیا آموزش دیده بود. پس از مدتی گویا به مادرید رفت و زیر نظر نقاش دربار فارنسیسکو بیو شروع به یادگیری نقاشی کرد. گویا بعدها با خواهر این نقاش ازدواج کرد. وی کمی بعد برای ادامه آموزش نقاشی به ایتالیا رفت و در رم اقامت گزید و تا سال 1771 در آنجا ماند. وی مدتی بعد به ساراگوسا بازگشت و در آنجا اولین سفارش مهم نقاشی را برای کلیسای جامع آن شهر دریافت کرد. این سفارش یک نقاشی دیواری بود که مراحل مختلف آن حدود ده سال به طول انجامید. این نقاشی یک اثر با تم مذهبی بود که در سبک باروک و روکوکو به تصویر کشیده شد. این اثر تاثیر بسیاری از نقاش بزرگ ایتالیایی جامباتیستا تیه‌ پولو در سبک ونیزی گرفته بود. این نقاش بزرگ (تیه‌ پولو) سالهای پایانی عمر خود را در مادرید گذراند. او برای نقاشی قصر سلطنتی به مادرید دعوت شده بود. همین امر نیز منجر به تاثیرگرفتن گویا از این نقاش بزرگ ایتالیایی شد. فرانسیسکو کم کم به دربار راه یافت و کار خود را تقریبا در سال 1775 آغاز کرد. سرآغاز ورود او به دربار برای فعالیت هنری جایی بود که وی حدود 60 نقاشی کارتون گونه خلق کرد. اکثر این نقاشی ها در مادرید و پرادو خلق شدند. وی این آثار را در پرده دوزی سلطنتی خلق کرد. جایی که برای اجرای نقاشی ها و پروژه های طراح های دکوراتیو به کار گرفته میشد. نام این محل سانتا باربارا بود. در این محل آثار نقاشی با موضوعات سرگرمی های اشرافی و صحنه های زندگی معاصر خلق می شد. این محل زیر نظر نقاش آلمانی با نام آنتون رافائل منگس اداره می شد. آثار اولیه گویا در این محل کاملا از تمایلات دکوراتیو منگس تاثیر گرفته است و این نقاشی ها حالات کارتون گونه ای را در خود دارند. همینطور منگس پیوسته بر حفظ سادگی در این نقاشی ها اصرار داشت و از پیچیدگی تکنیکی دوری می کرد. در آثار این دوره گویا می توان تاثیرات موارد ذکر شده را به وضوح مشاهده کرد.

اما کارهای بعدی وی استقلال بیشتری به خود گرفت و سبک شخصی تری را می توان در آنها ملاحظه کرد. در این آثار میتوان تاثیرات نقاش بزرگ و مهم قرن هفدهم دیگو ولاسکوئز را مشاهده نمود. بعدها گویا سه استاد بزرگ برای خود در نظر گرفت و آنها را تصدیق کرد: اولی آنها ولاسکوئز بود، دومی رامبراند و سومین استاد خود را طبیعت قلمداد کرد. چاپ های دستی رامبراند بدون شک منبع عظیم الهام بخش وی برای طراحی هایش بود، در حالی که نقاشی های ولاسکوئز راهنما و استاد بسیار خوبی برای مطالعه و درک مناسب طبیعت بود. از طرف دیگر گویا از طریق آثار ولاسکوئز توانست زبان رئالیسم را فرا بگیرد. در سال 1780 گویا برای عضویت در آکادمی سلطنتی هنرهای زیبای سن فرناندو در مادرید انتخاب شد. در سال 1785 به عنوان معاون رئیس دپارتمان نقاشی در آکادمی منصوب شد و در همان سال تبدیل به نقاش رسمی شاه چارلز سوم شد. پس از این گویا به مدت ده سال تبدیل به یک نقاش پرتره در دربار و همینطور نقاش طبقه اشراف گشت. همینطور وی تبدیل به نقاشی شد که فیگورها و پوزهای مد در قرن هجدهم میلادی را به تصویر می کشید. نماهای ایستا و تمام قد و پرتره های زنان جامعه در آن دوران و به طور کل سبک و استایل نقاشی های او بیننده را ناخودآگاه به یاد آثار دیگر نقاش بزرگ دربار دیه گو ولاسکوئز می انداخت. همینطور نشان دادن پادشاه در هیبت یک شکارچی نیز بی شباهت به تصاویر صحنه های شکار افراد دربار در آثار ولاسکوئز نیست.

در سال 1788 چارلز سوم در گذشت و دوران طلایی و شهرت گویا با مرگ این پادشاه رو به افول گذاشت. شاه بعدی انسانی بسیار بی کفایت و نادان بود و تحت حکومت این پادشاه نالایق هرج و مرج بر اسپانیا حاکم شد. بعد از مدت کوتاهی با تهاجم ناپلئون از فرانسه دوران حکومت این پادشاه به پایان رسید. پس از به قدرت رسیدن شاه جدید، گویا مجددا به دربار راه یافت و نقاش رسمی پادشاه شد. هنرمند نقاش این بار تبدیل به بزرگ ترین و مشهورترین هنرمند تمام اسپانیا شده بود. وی همینطور سِمَت رئیس آکادمی را به دست آورد و نیز نقاش اول دربار شد. اگرچه وی به شهرت و قدرت بسیار علاقه نشان می داد اما پیوسته حامی و پشتیبان دوستان خود بود و همینطور در جامعه آن دوران و نزد عوام نیز انسانی پرنفوذ و محبوب به حساب می آمد. در سال 1792 به بیماری سختی دچار شد که این بیماری، گویا را دچار ناشنوایی دائمی کرد. این اتفاق تغییر اساسی در هنر وی ایجاد نمود. این تغییرات باعث شد که آثار وی احساسی تر شده و آزادانه تر به خلق آثار نقاشی بپردازد. تخیل، نفوذ بیشتری در نقاشی هایش پیدا کرد و از طرف دیگر نقاشی های او حالت انتقادی بخود گرفتند. در طول دوران نقاهت خود دست به خلق نقاشی هایی در مقیاس کوچک زد که این آثار را انحرافات ملی نامید. در مورد این آثار به معاون آکادمی در نامه ای نوشت : من مشاهداتی را به تصویر کشیده ام که در نقاشی هایی که سفارش داده می شوند به تصویر کشیدن آنها غیر ممکن می نماید. در آثاری که در پروژه ها و کمیسیون ها گرفته می شود به واقع به تصویر کشیدن و نمایش دادن واقعیت ممکن نیست. این مجموعه با اثر نقاشی حیاط دیوانه خانه که در سال 1794 خلق کرد کامل شد. این آثار نوعی حالت کاریکاتور گونه اما تلخ را در خود داشتند. این نقاشی ها به تعبیری مرزهای رئالیسم را جابجا کردند.

در این آثار نوعی انتقاد هجو آمیز وجود دارد که هنرمند عمدا به آن پرداخته است. کمی بعد گویا شروع به طراحی و خلق آثاری با چاپ دستی نمود. وی در مجموعه ای به نام لوس کاپریکوس دست به خلق 80 اثر چاپ اچینگ زد که در سال 1799 منتشر شد. وی در این آثار به سوء استفاده های سیاسی، مذهبی و اجتماعی حمله کرد و آنها را مورد انتقادات شدید قرار داد. این آثار کاملا خصوصیات کاریکاتوری داشتند، اما با سبک و ابتکارات هنرمند ترکیب و شده و غنا یافته بودند. این سری از طراحی ها به واقع نوع جدیدی از ژانر هنری را در دوران خود خلق نمودند.

در این دوره قرانسیسکو در استفاده از تکنیک متریالها به درجه استادی رسیده بود و نمایش توان و تکنیک ستودنی استاد بزرگ در این طراحی ها به واقع یک مجموعه فوق العاده و مثال زدنی را در تاریخ هنر به وجود آورد. این مجموعه را می توان یکی از قابل توجه ترین و فاخرترین آثار چاپ دستی در کل تاریخ هنر جهان به حساب آورد. گذشته از زبان هنری واضح و روشنی که در خلق این آثار به کار رفته و برای بیننده عامی نیز قابل درک می باشد، گویا در این آثار زیر نویسهایی را هم به کار اضافه میکرد که باعث تاثیر گذاری دو چندان در آثارش می شد. مثلا در اثر شماره 3 که در بالا ملاحظه می نمایید در زیر اثر جمله بابائو از راه می رسد حک شده است. بابائو در فرهنگ اروپایی نوعی هیولای خیالی برای ترساندن کودکان می باشد. در این دوران آثار گویا به دو دسته شخصی و کارهای سفارشی تقسیم می شد، وی در دنیای خود به بیان احساسات درونی و انتقاداتش از جامعه با خلق آثار شخصی ادامه می داد و از طرفی برای کسب درآمد به دریافت سفارش و اجرای آنها می پرداخت.

یکی از مهمترین و زیباترین آثاری که به گویا سفارش داده شد اثر وی در کلیسای سن آنتونیو دلا فلوریدای مادرید میباشد. این اثر که یک نقاشی فرسک می باشد در سال 1798 خلق شده بود. در این نقاشی می توان به وضوح تاثیر نقاش ایتالیایی سنت جامباتیستا تیه ‌پولو را بر گویا ملاحظه نمود. اما در کنار این تاثیر، سبک قلم زدن شخصی گویا و همینطور حالات فیگورها حاکی از حضور سبک شخصی وی نیز در این اثر می باشد. در این نقاشی می توان تعداد زیادی پرتره و صورت را ملاحظه کرد که این کاملا با سبک منحصر به فرد نقاش کاراکتر سازی شده اند.

در سال 1808 وقتی گویا در اوج موفقیت حرفه ای خود قرار داشت بار دیگر فرانسه به اسپانیا حمله کرد و اسپانیا را به اشغال خود درآرود. در این زمان بردار ناپلئون در اسپانیا بر تخت سلطنت نشست. گویا سمت خود به عنوان نقاش دربار را حفظ کرد اما در این مدت وی پرتره ژنرالهای فرانسوی را به تصویر کشید. گویا در یک نقاشی تصویر دوک ولینگتون را به تصویر در آورد.

این رویداد مجددا سبب به وجود آمدن ایده ای برای خلق آثار طراحی برای هنرمند نقاش شد و دست به خلق مجموعه بلایای جنگ زد. در این آثاربه خلق تصاویری از مصائب جنگ و صحنه های هولناکی که در طول جنگ به وجود می آید پرداخت. این مجموعه شامل 82 اثر چاپ دستی می باشد. خشونت و حوادث تراژِیک که بدون شک این هنرمند شاهد آنها بوده است قطعا با تصاویری رئالیستی به نمایش در نیامده است. اما این طراحی ها حاوی ترکیب بندی های قوی و دراماتیک بوده و خطوط سنگین و خشن در این آثار به وفور به چشم می خورند. در این تصاویر جزییات تکان دهنده به چشم می خورند و حالات طراحی کاملا نشان از تسلط و چیرگی طراح در سبک خود را دارد.

در سال 1824 تلاش های آزادی خواهانه در اسپانیا با شکست روبروی شد و این موضوع بهانه ای برای دولت حاکم برای آزار و اذیت مردم گشت. در این شرایط گویا به دلیل عدم حال مساعد و نقصان سلامتی درخواست سفر به فرانسه را مطرح نمود که این درخواست مورد موافقت قرار گرفت. این مسافرت به نوعی تبعید خود خواسته هنرمند بود. او شهر پاریس را برای اقامت در فرانسه انتخاب کرد. علیرغم ضعف جسمانی و سن بالا، وی به فعالیت و تولید آثار هنری ادامه داد. این دوره تقریبا سالهای آخر فعالیت این هنرمند بزرگ می باشد. در این دوره او دست به خلق آثار پرتره از اطرافیان و دوستان در تبعید خود زد. خصوصیات بارز آثار این نقاش بزرگ در این دوره ترکیبی از فرم و کاراکتر در آثارش و همینطور سایه روشن بدون خطوط دورگیری بود. همینطورهنرمند از حداقل تنوع رنگ و پالت محدود در آثار خود استفاده می کرد.

برخی در تاریخ هنر نقل می کنند که گویا دارای شخصیت عصیان گر و شورشی بوده است. اما شواهد بسیار کمی دال بر این ادعا وجود دارد. با این حال این هنرمند بزرگ یک نقاش انقلابی و ساختار شکن به حساب می آید. حجم عظیم تولید آثار هنری توسط این هنرمند بزرگ که شامل نقاشی، طراحی و چاپ های دستی می باشند، تمامی زندگی و وقایع معاصر این هنرمند چیره دست را به خوبی و وضوح به نمایش می گذارند. در این آثار می توان بازتاب تحولات سیاسی و اجتماعی پیرامون هنرمند را به خوبی در آثارش ملاحظه کرد. تاثیر سبک وی بازخورد زود هنگام و سریعی در هنرمندان هم دوره او برجای نگذاشت. اما به مرور زمان و در سالهای بعد او تبدیل به یک هنرمند بزرگ و صاحب سبک شده که پیروان بسیاری پیدا کرد. در آثار هنرمندان فرانسه قرن نوزدهم می توان این تاثیر را به طور واضح و مشخص مشاهده نمود. اوژن دلاکروا نقاش بزرگ فرانسوی یک مثال خوب و بارز در این مورد به حساب می آید. دلاکروا بارها به ستایش گویا پرداخته است. فرانسیس گویا تاثیرات عمیقی را بر جنبشهای بزرگ اروپایی بر جای گذاشته است. به طوری که این هنرمند بزرگ یکی از تاثیر گذار ترین نقاشان بر جنبشهای رمانتیسم، رئالیسم و امپرسیونیسم بوده است. آثار این هنرمند بزرگ همچنین مورد ستایش و مطالعه هنرمندان سبک اکسپرسیونیسم و سورئالیسم در قرنهای بیستم و بیست و یکم بوده است.