زندگینامه نقاش فرانسوی ادگار دگا

نویسنده: ایکاروس، تاریخ انتشار: دوشنبه، ۵ اسفند ۱۳۹۸

هیلار ژرمَن اِدگار دِ گاس که بیشتر به نام ادگار دگا شناخته می شود، نقاش، مجسمه ساز و چاپگر فرانسوی بود. وی یکی از پیشگامان و سران جنبش امپرسیونیسم به حساب می آید و همینطور نقاشی های او از زندگی شهری پاریس بسیار مشهور است. موضوع آثار این نقاش بزرگ بیشتر انسانها و به خصوص زنها بودند و می توان بیشتر آثار او را در حوزه نقاشی فیگوراتیو دسته بندی کرد. دگا در سالهای ابتدایی فعالیت خود دست به خلق پرتره هایی با نورهای تیره تر و حزن انگیز می زد و در ادامه آثارش به مطالعه و به تصویر کشیدن زنان رختشور، خوانندگان، دوزندگان و زنان دیگر پرداخت. از دیگر موضوعات مورد علاقه وی، رقصندگان و زنان در حال آراستن خود بود. دگاس تنها نقاش امپرسیونیسم بود که می توان از وی به عنوان پلی بین سبک آکادمیک و سبکهای رادیکال قرن بیستمی نام برد. وی با راهبردهای خلاقانه خود تبدیل به سرمشق و الگوی همکاران جوان خود شده بود. از وی میتوان به عنوان یکی از بهترین نقاشان پیشگام عصر خود یاد نمود که با متریالهای بسیاری از جمله پاستل، رنگ روغن، لیتیوگرافی، گواش و بسیاری از متریالهای دیگر به طرز استادانه و با تسلط کار می کرد. دگاس در اواخر فعالیت های هنری خود به حاشیه رانده شد اما کمی بعد و همینطور در دوران حاضر به عنوان یکی از بزرگترین نقاشان تاریخ هنر در کنار بزرگانی چون پیکاسو، ماتیس و بسیاری از بزرگان قرن بیستم قرار داده می شود.

دگا متولد فرانسه و شهر پاریس می باشد و پیوسته به پاریسی بودن خود افتخار میکرد. او همیشه در این شهر ماند و کار و حرفه هنری خود را نیز در همین شهر ادامه داد. وی از یک خانواده طبقه متوسط بود. اما این خانواده پیوسته خود را در جمع خانواده های اشرافی جای میداد. آنها با خاندان اشرافی ایتالیایی و همینطور جمعی از تجار ثروتمند آمریکا در ارتباط بودند. خانواده، وی را به یکی از مدارس سطح بالا و مشهور پاریس برای تحصیل فرستادند. در این مدرسه وی تعلیمات و آموزش را به شیوه کلاسیک فرا گرفت. موسیقی ارزش و جایگاه ویژه ای را در خانه آنها داشت. مادر ادگار یک هنرمند و خواننده اپرای تک نفره بود. پدرش نیز برخی مواقع مجالس موسیقی زنده را در منزل ترتیب می داد. دگا در سال 1872 تابلویی را با نام آگوست دگاس و لورنزو پاگانز به تصویر کشید. جایی که پدر وی در کنار یک موزیسین نشسته و پاگانز در حال نواختن گیتار می باشد. پاگانز یک هنرمند جوان در رشته موسیقی بود که در آن دوران ساکن پاریس بوده است.

مادر دگا زمانی که وی سیزده ساله بود در گذشت و سه پسر و دو دختر را تنها گذاشت. مسئولیت بزرگ کردن فرزندان بعد از درگذشت مادر بر دوش پدر افتاد. همانطور که گفته شد پدر به هنر علاقه بسیار داشت و همین امر موجب شد که او به تشویق فرزند برای فراگیری نقاشی و تحصیل در این رشته بپردازد. پدر در سال 1855 فرزند خود را ترغیب به ثبت نام در آکادمی هنرهای زیبای پاریس کرد. در آن دوران یک مدرس هنر مشهور به نام لوئیز لاموته وظیفه آموزش دگا را در آکادمی بر عهده داشت. آثاری که از فعالیت آن دوران ادگار بر جای مانده است نشانگر علاقه هنرمند به طراحی و همینطور تاثیر بازدید از آثار موجود در موزه لوور را نشان می دهد. در این دوره همچنین او اولین تجربیات خود در زمینه سلف پرتره را آغاز کرد.

در سال 1856 دگا به صورت غیر مترقبه ای تحصیلات خود را در پاریس رها کرد و با کمک مالی پدر برای سه سال به ایتالیا رفت. در ایتالیا به یادگیری نقاشی پرداخت و در آنجا به مطالعه آثار هنرمندان بزرگ قرن چهاردهم میلادی و دوره رنسانس پرداخت. وی در ابتدا نزد بستگانش در ناپل اقامت نمود و مدتی بعد به رم و سپس به فلورانس رفت. در ایتالیا او شروع به طراحی در دفترچه های کوچک کرد. موضوعات طراحی هایش شامل پرتره، ساختمانها و معماری تاریخی ایتالیا و مناظر بود. بعلاوه وی صدها طراحی سریع از نقاشی های فرسک ایتالیایی را ثبت کرد. در ایتالیا همچنین شروع به کپی از آثار اساتید بزرگ ایتالیایی نمود. اساتیدی مانند جوتو، میکل آنژ، لئوناردو داوینچی و تیسین بسیار مورد علاقه دگا بود و تاثیرات عمیق این اساتید بزرگ را می توان در کارهای آینده او به وضوح مشاهده کرد. در کنار تاثیر پذیری از اساتید ایتالیایی او علاقه وافری نیز به آثار آنتونی فان دیک داشت و تاثیرات زیادی را از این نقاش بزرگ گرفت. در کنار دفترچه های اسکیس زیادی که داشت دفترچه هایی نیز به منظور یادداشت نکات مهم تهیه کرده بود که در آنها نکاتی از سبکها و تکنیک ها را توضیح داده است. در همین یادداشتها می توان از گرایشات هنری این نقاش در آینده با خبر شد. از بدو شروع کار، به استفاده از خطوط قوی در آثار خود علاقمند بود. وی همچنین در رنگ گذاری بسیار احساسی عمل میکرد و این موضوع (رنگ گذاری خارج از اصول نقاشی آکادمیک) در زمان دگا در بین هنرمندان مورد بحث و مناظره بسیار بوده است. در فلورانس وی روی طراحی های خطی اساتید فلورانسی مانند میکل آنژ کار می کرد. اگر چه کمی بعد نقاشی های با شکوه و پر زرق و برق ونیزی توجه دگا را به خود جلب کرده و بسیار به آثار تیسین گرایش پیدا کرد.

در سال 1859 دگا به پاریس بازگشت، و در پاریس سعی کرد که موقعیت هنری خود را تثبیت کرده و در جامعه هنری جایی برای خود باز کند. با این حال وی موفقیت کمی در این راه بدست آورد. کم کم شروع به بتصویر کشیدن پرتره اعضای خانواده کرد و همینطور دست به خلق نقاشی هایی در ابعاد بزرگ و با گرایشات سبک تاریخی زد. از مهمترین این آثار می توان به دختر جفتا و سِمیرامیس بابل را می سازد اشاره کرد.

این آثار با دقت و ظرافت خاصی تولید شد و همچنان در زمره بهترین آثار این هنرمند قرار می گیرند. اما دگا از آثار خود رضایت کامل را نداشت و به همین دلیل بارها و بارها در صدد رفع اشکال و کار دوباره بر روی آنها بر می آمد. شاید یکی از دلایل این امر این بود که وی آثار خود را با کارهای اساتید بزرگ ایتالیایی مقایسه می کرد. به هر حال خود انتقادی دگا در مورد آثارش امری بود که تا پایان فعالیت هنری با خود داشت. در سال 1865 یک صحنه جنگ قرون وسطایی که به صورت ساده تری کار شده بود توسط هیات داوران سالن پاریس پذیرفته شد. اما این اثر صرفا به نمایش درآمد و در میان آثار مهم نقاشان دیگر با عدم توجه مواجه گشت. در همان سال دست به خلق یک نقاشی با صحنه ای دراماتیک زد که صحنه سقوط یک شخص از اسب را به نمایش می گذارد، اما این اثر نیز با عدم توجه مناسب روبرو شد.

اما گذار دگا از سبک های کلاسیک نقاشی به سبک مدرن از همین اثر آغاز شد. به واقع این اثر نقطه آغازی بر این فرایند بود و این پروسه مرحله به مرحله و به طور آرام طی شد. قبل از اینکه وی ایتالیا را ترک کند به خلق تعدادی طراحی از خیابانهای ایتالیا پرداخت. موضوعات طراحی، انسانها در خیابان و همینطور سوارکارانی که در خیابانها تردد می کردند، بود. این طراحی ها پیوسته در مقیاسهای کوچک بودند. در پاریس و در اوایل 1860 وی به تصویر کشیدن وقایع اجتماعی داخل شهر را مورد توجه قرار داد. در این آثار او از خطوط جسورانه و رنگهای برجسته و قوی در کار استفاده کرد. ظاهرا گرایش به این سبک از نقاشی از دوره ایتالیا با هنرمند نقاش باقی مانده بوده است. همینطور نکته مهم در مورد آثار این دوره استفاده از زوایای دید نامتعارف است که به نوعی بیننده را غافلگیر می نماید. شبیه این آثار را می توان در دیگر نقاش همدوره دگا، ادوارد مانه دید. این اتفاق همینطور در آثار پرتره وی نیز روی داد و این آثار نیز در مسیر تحول قرار گرفتند. پرتره های هنرمند از مسیر آکادمیک و متعارف آن دور شد و درگیر مسائل روز آن دوران شدند. وقتی در سال 1862 وی با مانه دیدار کرد، در ابتدا رابطه گرم و صمیمی با او برقرار نمود. اما کمی بعد در مورد اعتقادات هنری و سبک ها با یکدیگر به مخالفت برخاستند. در اواسط دهه 1800 وی تقریبا به طور کامل موضوعات تاریخی را رها کرد و دست به خلق یک نقاشی از ستاره باله اپرای پاریس زد و آن را برای شرکت در نمایشگاه به سالن فرستاد. این اثر در سال 1868 به سالن فرستاده شد. اما توسط هیات داوران رد شد.

در سال 1870 دگا یک چهره مستقل هنری در محافل پاریس به حساب می آمد. کمی بعد با چهره هایی مانند جیمز تیسوت و هنری فانتین لاتور آشنا شد. همینطور با منتقدان هنری مشهوری مانند ادموند دورانتی و ژول شامفلوری ارتباط برقرار کرد.

وی همینطور در کافه گیه بوا پاریس حضور پیدا می کرد. جایی که محفل هنرمندان آوانگارد بود و در آنجا با چهره هایی مانند پیر اُگوست رنوآر، کامی پیسارو و کلود مونه آشنا شد. دگا با این هنرمندان هم نظر شد و حتی از آنان پشتیبانی کرد و در پشتیبانی از آنان این جمله مشهور نیز از وی بر جای مانده است؛ دل مشغولی های یک نقاش باید جهان معاصر باشد و نقاشی هایش باید به موضوعات جهان مدرن بپردازند.

دگا کم کم به سبک امپرسیونیسم روی آورد و به مانند اکثر آنها پالت رنگی خود را سبک تر و محدود تر کرد. همینطور در طول این دوره زمانی از ترکیب بندی های ساده تر در آثارش استفاده می کرد. دراین دوره چاپ ژاپنی در میان هنرمندان بسیار محبوب بود و دگا نیز تحت تاثیر این هنر قرار گرفت. به طوری که می توان بازتاب این سبک هنری را در آثار وی ملاحظه کرد. اما نکته جالب در آثار این هنرمند این است که برخلاف امپرسیونیسم ها دگا از نقاشی های منظره و در فضای باز بیزار بود. دگا ترجیح میداد که موضوعات نقاشی خود را مستند سازی و جمع آوری کرده و آنها را در آتلیه شخصی خود اجرا نماید. اوایل دهه 1870 برای این هنرمند نقاش از اهمیت بسیار زیادی برخوردار بود. در این دوره وی به نقاشی از رقصندگان باله روی آورد. این آثار از استقبال و اقبال خوبی برخوردار شد و مشتریان و طرفداران خود را پیدا کرد. به زودی این سبک از نقاشی با نام خود این هنرمند عجین شد و این آثار در مارکت هنر با نام دگا مشهور شدند.

در سال 1884 زمانی که دگا به سن پنجاه سالگی رسید به همکاران خود اعتراف کرد که نسبت به شغل وهنر خود احساس نا امیدی می کند. از سویی دیگر در میان جامعه هنری به بداخلاقی با بازدیدکنندگان آثارش متهم شد و همینطور به او نسبت خصومت با خبرنگاران را دادند. از این سالها بود که مجددا دست به تغییر و تحول در آثار خود زد. به طوری که از نقاشی کردن کافه ها و تصاویر انسانها در خیابان دست کشید و شروع به خلق فیگورهایی خاص در ترکیب بندی و فضاهای تیره کرد.

در یک حرکت غیر معمول دگا در سالهای پایانی عمر استودیوی خود را ترک کرد و کار نقاشی را رها نمود. وی از عدم دید مناسب و شنوایی ضعیف رنج می برد، او آثار گذشته خود را در اطرافش پخش میکرد و با خاطرات آنها زندگی میکرد. این اقدام او در ابتدا منجر به گوشه نشینی و گمنامی وی شد. اما کم کم آثارش در محافل هنری دیده شدند و نام او بر سر زبانها افتاد. شهرت وی همه گیر شد و دلالان بزرگ آثار هنری مانند پل دورانت رائول و آمبروزی ولارد روی آثارش کار کردند و قیمت آثارش به شکل نجومی بالا رفت. دگا در قرن بیستم مورد ستایش بسیاری از هنرمندان مشهور قرار گرفت. هنرمندانی مانند پیکاسو، ماتیس و ادوارد هاپر پیوسته این هنرمند را تحسین می کردند.

نکته تامل برانگیز در مورد دگا و هنر او این بود که این هنرمند بزرگ توانایی خلق زبان قابل درک را در قالب هنر داشت. از تکنیک ها و پیچیدگی های فنی نقاشی در جهت بیان شور و احساسات خود به طرزی استادانه استفاده می کرد. همینطور با مهارت مثال زدنی احساسات رمانتیک را با تکنیک های کلاسیک ترکیب می نمود. شهرت این نقاش بزرگ مسیری متفاوت از سایر هنرمندان را طی کرد. وی با کار زیاد و خلاقیت، مسیر شهرت را پیمود اما در سنین پیری نوعی بدخلقی و گوشه گیری منجر به آسیب این شهرت شد و او را کمی در گمنامی فرو برد. اما پس از درگذشت این هنرمند وی دوباره به شهرت رسید و در تمام محافل هنری دنیا از وی به عنوان یک نقاش صاحب سبک و بزرگ یاد شد. در سالهای 1960 تا 1970 آثار این هنرمند بزرگ در گالری ها و موزه های معتبر جهان به نمایش درآمد و تحسین بسیاری را بر انگیخت. اما از طرف دیگر تصاویری که وی از زنان خلق می کرد منجر به اعتراض تشکل های فمینیست شد و این نقاش را متهم به سوء استفاده از تصویر زنان و به طور کل بد جلوه دادن ماهیت زن کردند. با این حال ادگار دگا به عنوان یکی از بزرگترین نقاشان جنبش آوانگارد موضوع مطالعه، تحقیق و منبع مهمی برای آموزش به هنرجویان شده است. از طرف دیگر علاقمندان به دنیای نقاشی و هنر نیز از وی به عنوان یکی از مهم ترین و بزرگ ترین هنرمندان نو گرا و پیشگام یاد می نمایند.