اونوره دومیه، هنرمند و نقاش فرانسوی

نویسنده: ایکاروس، تاریخ انتشار: پنجشنبه، ۱۶ اردیبهشت ۱۴۰۰

اونوره دومیه متولد 26 فوریه 1808 نقاش مجسمه ساز و چاپگر فرانسوی است. در بسیاری از آثار این هنرمند بزرگ شرح زندگی اجتماعی و سیاسی فرانسه آن دوران وجود دارد. این آثار، انقلاب 1830 فرانسه تا سقوط امپراتوری ناپلئون دوم 1870 را در بر می گیرد. قسمت عمده راه درآمد و امرار معاش این هنرمند، تهیه کاریکاتور از سیاستمداران و شهروندان فرانسوی بود. وی در آثار خود نگاهی طنز گونه گزنده و تلخ داشت. دومیه آثار خود را در مجلات و نشریات دوره ای به چاپ می رساند. وی یک جمهوری خواه دموکرات بود و در آثار خود به قشر بورژوازی، کلیسا، وکلاء و دادگستری، سیاستمداران و اعضای سلطنتی حمله می کرد. وی همچنین به دلیل انتشار یک کاریکاتور توهین آمیز در مورد پادشاه در سال 1832 چند ماه را در زندان به سر برد. دومیه را می توان در کنار یک کاریکاتوریست توانا، یک نقاش جدی و حرفه ای نیز به حساب آورد که سویه ها و تمایلاتی از سبک رئال را از خود بروز می داد.

وی همچنین یک شاعر و نمایشنامه نویس گمنام نیز بود که در پی آرزوی های ادبی به پاریس مهاجرت کرد. پدر به همراه همسر خود و دومیه جوان در پاریس سکنی گزید. اگر چه پدر موفق به چاپ یک کتاب شد و همچنین به همراه یک گروه بازیگر آماتور در سال 1819 دست به اجرای نمایشهایی زد، اما اینها هیچ نوع موفقیت مالی را برای خانواده به ارمغان نیاورد و خانواده وی پیوسته در فقر زندگی می کرد. دومیه در حدود سن دوازده سالگی و در سالهای 21-1820 شروع به کار نمود. پدر او برای وی در دادسرا کاری تحت عنوان نامه بر قضایی پیدا کرد. کمی بعد در یک کتاب فروشی در قلب شهر پاریس مشغئل به کار شد. در همین محل بود که کم کم با هنرمندان ارتباط برقرار نمود و علایق هنری خود را گسترش داد و کم کم شروع به طراحی کرد. وی بیشتر اوقات فراغت خود را در موزه لوور می گذراند. پس از مدتی شاگرد الكساندر لنوآر شد. این فرد دوست پدر دومیه بود که بنیانگذار موزه تاریخی فرانسه نیز می باشد. دومیه به واسطه این مرد مبانی هنر را فرا گرفت. سال بعد وارد آکادمی هنر سویس شد و در آنجا توانست مهارت طراحی خود را با طراحی از روی مدل زنده ارتقاء بخشد. در عین حال با هنرمندان دیگری مانند فیلیپ آگوست ژانرون و آگوست رافت رابطه دوستی برقرار کرد.

در اوایل قرن نوزدهم تکنیک لیتوگرافی یک تکنیک جدید به حساب می آمد و در آلمان ابداع شده و در فرانسه مورد استقبال قرار گرفته بود. این روش یک تکنیک سریع و ارزان به حساب می آمد که هنرمند با استفاده از آن قادر بود مقدار زیادی آثار تصویری را در زمان کم تولید کند. این روش در مقایسه با روش های سنتی مانند اچینگ بسیار سریع تر و به صرفه تر بود. بدین ترتیب هنر کاریکاتور که در آن دوران در انگلستان باب شده بود در فرانسه نیز با استقبال روبرو شده و رواج پیدا کرد. لیتوگرافی در فرانسه آن دوران که تشنه مقالات و چاپ های سریع و ارزان بود بسط و گسترش و رواج زیادی پیدا کرد. دومیه شروع به آموختن لیتوگرافی کرد و این تکنیک را از شخصی به نام چارلز راملت آموخت و در پی آن شروع به تولید تصاویرمتفرقه، صحنه های خیابانی، پرتره و کاریکاتور نمود. این آثار در بیشتر مواقع بی نام به انتشار می رسیدند.

پس از انقلاب ژوئیه 1830 تعدادی از مجلات طنز مصور در پاریس ظهور کردند. این نشریات نشریاتی چپ گرا بودند که برای طبقه کارگر فرانسه فعالیت داشتند. این نشریات به شدت از این ایده حمایت می کردند که انقلاب 1830 که منجر به قدرت رسیدن لوئی فیلیپ پادشاه فرانسه شد، حاصل تلاش طبقه کارگر بوده است. آنها عقیده داشتند که پس از این انقلاب، قدرت توسط طبقه اشراف مصادره شده است و پادشاه نیز از این بی عدالتی حمایت می کند. دومیه نیز در ابتدا از این ایده حمایت کرد و به مقابله با طبقه سلطنت جدید ، دیوان سالاری آن و بورژوازی پرداخت. وی خود را به عنوان یک جمهوری خواه طبقه کارگر معرفی می نمود. اولین آثار دومیه در یک نشریه هفتگی مصور که مضمون کنایه آمیز و طنز داشت به چاپ رسید. دومیه با حرارت از این جریان حمایت می کرد و شروع به ابراز بی پروای عقاید خود در مخالفت با سلطنت و طبقه اشراف کرد. سردبیران نشریه طی مدت کوتاهی تحت پیگرد قرار گرفته و به حبس محکوم شدند. چارلز فیلیپون و گابریل اوبرت (سردبیران نشریه سابق) دست به تاسیس نشریه جدیدی به نام کاریکاتور زدند. این رویداد دقیقا مصادف با همان زمانی بود که نشریه قبلی تحت فشار حکومت تعطیل شد. نشریه کاریکاتور از دومیه دعوت به همکاری کرد. این نشریه در دوران خود تیمی قدرتمند از ویراستاران و طراحان را گردآوری کرده بود.

دومیه در سال 1831 کاریکاتوری از شاه فیلیپ با عنوان غول بدترکیب به تصویر کشید. وی در سال 1832 به دادگاه کشیده شد و به اتهام تحقیر و نفرت پراکنی علیه دولت و توهین به شاه محکوم شد. وی به شش ماه حبس و پرداخت 500 فرانک جریمه محکوم گشت. با این وجود حکم او پس از مدتی به حالت تعلیق درآمد و وی به سر کار خود بازگشت و به تولید تصاویر مخالفت برانگیز و انتقادی خود ادامه داد. در همین دوران بود که او دست به خلق اولین مجسمه های خود نیز زد. سال بعد از آن کارتون دیگری با عنوان دربار شاه پتود از وی منتشر شد که منجر به دستگیری او در آپارتمان والدینش شد.

در این زمان بود که حکم به تعلیق درآمده وی اجرا شد و او به زندان منتقل شد. دومیه در زندان نیز به فعالیت خود ادامه داد و دست به تحریر نامه هایی میزد که در خلال آنها کاریکاتور هایی ضد دولتی وجود داشت. انتشار کاریکاتورهای وی باعث شهرت این هنرمند و محبوبیتش در میان مردم شد. اما بار مالی چندانی برای او نداشت. پس از آزادی از زندان دومیه که تا آن دوران در خانه پدر و مادر زندگی میکرد از آنجا به یک خانه مشترک با تعدادی از هنرمندان دیگر نقل مکان نمود. وی دوباره به کار کاریکاتور مشغول شد و محتوای آنها نیز مانند سابق گرایشات انتقادی داشت. از طرف دیگر دوباره به مطالعه و رفت و آمد و بازدید آثار هنری در لوور پرداخت. چارلز فیلیپون بنیانگذار و ویراستار اصلی نشریه کاریکاتور نیز مانند دومیه و بسیاری از نویسندگان و هنرمندان دیگر مدتی را در زندان و محکومیت گذراند. در سال 1834 نشریه به دلیل فشارهای بی امان دولتی و مشکلات شدید مالی و جریمه های پی در پی از هم پاشید و تعطیل شد. با این حال فیلیپون نشریه دیگری را تاسیس کرد و کارکنان نشریه کاریکاتور از جمله دومیه را گرد هم جمع کرد. در پنجمین سالگرد انقلاب، سوء قصد نا موفقی به جان پادشاه صورت گرفت که پس از آن قوانین بسیار سختگیرانه و ظالمانه ای برای نشریات تصویب شد. در این قوانین مجازاتها و جریمه های بسیار سنگینی برای افراد در نظر گرفته شده بود. در شرح قوانین مطبوعات انتقاد مستقیم از دربار سلطنتی و رژیم ممنوع بود. در کاریکاتورها به تصویر کشیدن پادشاه و اعضای سلطنتی نیز ممنوع شده بود. پادشاه در تصاویر اکثرا به حالت یک گلابی و یا یک شخص با سر گلابی به تصویر کشیده می شد.

کم کم لحن مجلات و کاریکاتورها تغییر کرد و مطابق آن آثار دومیه نیز دستخوش تحول شد. کاریکاتورها و موضوعات آن حالت ملایم تری به خود گرفت و در حد وسیع و گسترده به انتقاد از کلیات جامعه و قشر بورژوازی می پرداخت و کمتر شاه و اطرافیان را به تصویر می کشید. در این دوره وی با مشکلات مالی زیادی دست به گریبان بود. در سال 1842 به دلیل بدهی مالی مبلمان خانه اش به حراج گذاشته شد. وی پس از مدتی ازدواج کرد و به همراه همسر خود به خانه ای در حومه پاریس نقل مکان نمود.

در اواخر سالهای 1840 بود که دومیه بر روی نقاشی تمرکز کرد. وی در سال 1849 برای اولین بار یکی از آثار خود را در سالن پاریس به نمایش گذاشت. نام این اثر میلر پسر او و الاغ بود.

خانه نقاش در کنار هتلی به نام هتل پینودان واقع شده بود. این هتل محل جمع شدن بسیاری از هنرمندان بود و به واسطه همین موضوع دومیه با بسیاری از نقاشان مشهور آن دوران ارتباط گرفت. در همین محل بود که با شارل پیر بودلر شاعر مشهور فرانسوی آشنا شد. به زودی این دو تبدیل به دوستان صمیمی شدند و شارل تبدیل به یکی از پشتیبانان و مدافعان دومیه گشت. شارل در سلسله مقالاتی که چاپ کرد دست به تعریف و تجلیل از آثار دومیه زد و او را یکی از پیشگامان هنر مدرن نامید. کمی بعد وی مشهور شد و همین شهرت منجر به ارتباط گرفتن با چهره های مهمی نظیر ژان-باتیست-کامی کورو، گوستاو کوربه، اوژن دلاکروا، ژان‌فرانسوا میله و تئودور روسو شد. دلاکروا در پی تهیه نسخه هایی از طراحی های دومیه برای مطالعه و تمرین از روی آثار وی بود.

از حدود سال 1853 به بعد تابستان ها را به منطقه باربیزون می رفت و در آنجا با دوستان نقاش خود کامی کورو، روسو و میله ملاقات می کرد. از اواسط تا اواخر دهه 1850 دومیه علاقه وافری به خلق آثار نقاشی پیدا کرده بود و تمایل به تولید اثر در این حوزه داشت. می توان گفت که وی تا حد زیادی از تولید آثار کاریکاتور و کارتون خسته شده بود اما درآمد این هنرمند از این راه تاکین میشد و او مجبور به ادامه این کار به جهت رفع نیاز مالی بود. در سال 1860 نشریه ای که دومیه برای آن کار میکرد وی را کنار گذاشت و چاپ کارتون را متوقف کرد. در این مدت هنرمند نقاش تمرکز بیشتری را بر روی نقاشی گذاشت. و پیوسته در سالن، آثار خود را به نمایش می گذاشت. اما کار نقاشی درآمد مناسبی برای او نداشت و او دچار مشکلات مالی گشت. پس از مدتی مجبور به فروش وسایل منزل خود برای امرار معاش شد. در سال 1864 نشریه ای که دومیه در آن کار میکرد قرارداد جدیدی با وی امضا کرد و مجددا دست به تولید کاریکاتور زد. این بار با استقبال قابل توجهی روبرو شد و تعدادی از مجموعه داران نیز به آثار نقاشی و آبرنگ های او تمایل نشان دادند.

وی در سال 1872، صد لیتوگرافی تولید کرد و در ازاء آن مبلغ 400 فرانک دریافت نمود که مبلغ قابل توجهی به حساب می آمد. اما از طرف دیگر زمان بسیار کمی برای نقاشی داشت. اما در آن زمان فرانسه وارد جنگ فرانسه و پروس شد و دفتر نشریه تعطیل شد. دومیه مجددا با مشکلات مالی روبرو گشت. کامی کورو، دوست قدیمی وی خانه ای که وی در آن سکونت داشت را خریداری کرد و به عنوان سوپرایز آنرا به دومیه هدیه کرد. وی پیوسته با فقر و بدهی دست به گریبان بود. اما در سالها و شاید ماههای پایانی عمر با اقبال عمومی روبرو شد. امپراتور فرانسه برای دوبار سعی کرد که به وی نشان شوالیه را اعطا نماید اما او هر دوبار این پیشنهاد را رد کرد. در سال 1877 مستمری به مبلغ 200 فرانک در ماه برای وی در نظر گرفته شد که سال بعد به 400 فرانک افزایش پیدا کرد. کمی بعد دوستان وی از مجموعه آثار او یک نمایشگاه بزرگ ترتیب دادند. این برای بار اول بود که یک نمایشگاه انفرادی بزرگ آثار این هنرمند به نمایش در می آمد که با استقبال مثبت منتقدین روبرو شد.

دومیه را میتوان یک از مهمترین هنرمندان در عرصه کاریکاتور به حساب آورد. اما بسیاری از هنرشناسان حوزه ستایش از آثار وی را محدود به کاریکاتور نمی دانند و وی را یک چهره جریان ساز و مهم در نقاشی نیز به شمار می آورند. تا جایی که بودلر وی را یکی ازمهمترین هنرمندان جریان هنر مدرن به شمار می آورد. ونسان ونگوگ نقاش بزرگ هلندی نیز بارها آثار دومیه را تحسین کرده است. اولین کتاب آثار وی ده سال پس از درگذشت این هنرمند بزرگ به چاپ رسید. بعدها بسیاری از امپرسیونیستها و پست امپرسیونیستها خود را میراث دار این نقاش بزرگ دانسته و تاثیر او بر این جنبشها را انکار ناپذیر قلمداد می کنند. آثار این هنرمند بزرگ در بسیاری از موزه های جهان وجود داشته و مورد بازدید قرار می گیرند. موزه هایی مانند موزه لوور، متروپلیتن و موزه ملی آمستردام جزو این موزه ها می باشند. از این هنرمند بزرگ حدود 500 نقاشی و 1000 طراحی باقی مانده است.