ساختن بوم نقاشی و آموزش زیر سازی آن

نویسنده: ایکاروس، تاریخ انتشار: چهارشنبه، ۲۵ اسفند ۱۴۰۰

طریقه ساخت بوم یکی از بحث های مهم و کاربردی در نقاشی است. و از مهمترین قسمتهای ساخت بوم زیر سازی آن است. در نگاه اول ممکن است چنین بنظر آید که اساسا بوم از یک چهارچوب و یک تکه پارچه تشکیل شده که با کمی تمرین و چند تکه چوب و ابزاری ساده می توان آنرا تولید کرد و آموزش خاصی را طلب نمی نماید. اما مهمترین نکات در تهیه یک بوم مقاوم مناسب و با کیفیت شناخت متریال مناسب برای تولید آن است. اینکه از چه پارچه ای برای این کار استفاده شود و موادی که برای زیر سازی آن باید مورد استفاده گردد از چه متریالی تشکیل شده و چگونه آماده سازی شده و به کار برده شود مهم است. انتخاب مناسب فریم ها از چوب مناسب مقاوم و با کیفیت هم نقش بسیار مهمی را ایفا می نماید.

به طور کلی از چند نوع پارچه می توان برای ساخت بوم نقاشی استفاده کرد. پارچه های ساخته شده از پنبه، نایلون، پلی استر و یا مواد صنعتی مصنوعی در اوایل قرن بیستم رایج شده اند. اما رایج ترین مواد برای ساخت پارچه بوم کتان و پنبه می باشد. در گذشته ار الیاف شاه دانه نیز برای تولید پارچه بوم استفاده میشده است. مورد دیگر نوع بافت پارچه ها هستند. پارچه های مصرفی برای بوم های نقاشی دارای بافت هستند و به طور کلی دو نوع بافت برای این پارچه ها وجود دارند که اولی بافت ساده و دومی بافت اردکی نام دارند.

تفاوت خاصی در بین این دو پارچه برای استفاده به منظور ساخت بوم وجود ندارد. تنها میتوان این امر را به سلیقه و خواسته هنرمند ربط داد که با چه نوعی از بافت برای ساختن بوم ارتباط بهتری برقرار می کند. شاید بتوان تنها تفاوتی که بین این دو قائل شد آن باشد که بافت اردکی نسبت به بافت ساده تا حدودی از استحکام بیشتری برخوردار است. اما حرفه ای ترین و قابل اعتماد ترین پارچه برای بوم پارچه های کتان هستند. این پارچه علاوه بر محکم بودن زمانی که بر روی کناف نصب می شود در برابر کشش مقاومت قابل قبولی داشته و تغییر حالت نمی دهد. امری که در پارچه های پنبه ای بعضا مشاهده می شود.

پس از این توضیح کوتاه در اینجا به آموزش ساخت بوم و آماده سازی آن برای کار نقاشی خواهیم پرداخت. در ابتدا دقت کنید که در صورت استفاده از پارچه خام برای کار بهتر است که ابتدا پارچه را بر روی چهارچوب کار گذاری نمایید و بعد پرایمر را بر روی آن بریزید. زیرا در صورت کارگذاری پرایمر قبل از نصب چهارچوب احتمال ترک خوردگی در بوم شما وجود دارد. البته این موضوع بسیار به نوع پرایمری که برای بوم انتخاب کرده اید هم بستگی دارد. شاید این سوال برایتان پیش بیاید که در بازار پارچه بوم بدون کناف وجود دارد و آیا نمی توان آنها را کناف کرد؟ پاسخ این سوال مثبت است و شما می توانید آنها را کناف کنید اما همیشه ریسک کمی برای ترک خوردگی وجود دارد. به همین دلیل توصیه می شود حتما قبل از شروع نقاشی پارچه خود را کناف کنید که در صورت ترک خوردگی زحمات شما به هدر نرود. وسایل مورد نیاز برای ساخت بوم عبارت است از یک قیچی، دستگاه منگنه زن قوی، کاردک، پرایمر(طریقه ساخت آن توضیح داده خواهد شد)، بوم کش و چوب بریده شده با اندازه های مناسب. توجه کنید که در بازار چهارچوب های آماده مونتاژ وجود دارد و در صورت عدم دسترسی می توان به یک نجار اندازه های دلخواه را سفارش داد. ذکر این نکته مهم است که نمی بایست از فریم های عادی برای این کار استفاده کرد، زیرا چوبهای مخصوص بوم حالت انحنای رو به بیرون دارند که این امر باعث بهتر ایستادن پارچه بر روی آن می شود. همچنین از بجای ماندن رد چهارچوب، در کناره های بوم جلوگیری مینماید.

در ابتدا چوبهای کناف را با یکدیگر مونتاژ کنید تا چهارچوب کار شما آماده شود. یک چوب بلند و یک چوب کوتاه تر را انتخاب کرده و در کنار هم مونتاژ نمایید. اگر اندازه ها و برشهای این چوب ها دقیق باشند شما هیچ مشکلی نخواهید داشت.

اگر مطابق شکل بالا چوبهای شما دارای چفت هستند آنها را در یکدیگر داخل کنید تا به هم بچسبند. و اگر از نوع بدون شیار هستند آنها را روی زمین خوابانده و با استفاده از منگنه به هم وصل نمایید. به شکل پایین دقت کنید:

مرحله بعدی برش پارچه برای چهارچوب مورد نظر می باشد. پارچه را بر روی سطح میز یا زمین پهن نمایید و چهارچوب را بر روی آن قرار دهید. دقت کنید که حتما با همین روش پارچه را برش بزنید و از متر یا اندازه گیری برای این کار استفاده نکنید. سپس لبه های پارچه را به پشت کناف چسبانیده و به حالتی برش بزنید که از هر چهار طرف کاملا پشت چوب ها پوشانده شوند.

حالا وقت منگنه کردن پارچه بر روی بوم است، دقت کنید که حتما از قسمت کوچکتر بوم خود کار را آغاز نمایید. یک طرف پارچه را بر پشت فریم چوبی تا کنید و در طرف انتهایی سمت راست یا چپ منگنه کنید. سپس یک منکنه هم به قسمت وسط بوم بزنید و در انتها یک منگنه به جهت انتهایی بزنید. بوم را بچرخانید و با فشار نسبتا زیاد آنرا بکشید. در این قسمت اگر ابعاد بوم شما بزرگ است شما حتما نیاز به دستگاه بوم کش خواهید داشت. و شروع به منگنه زدن کنید. دقت کنید ابتدا طرف چپ و راست را منگنه کرده سپس قسمت مرکز را منگنه کنید.

حالا بوم را به سمت قسمت بزرگتر آن بچرخانید و کار تا زدن را شروع کنید. در هنگام تا زدن قسمت بزرگ احتمالا شاهد بیرون زدگی یک شکاف پارچه خواهید شد. شما می بایست آنرا با انگشت اشاره به آرامی به زیر پارچه هدایت کنید. اگر برجستگی مشاهده کردید حتما قبل از منگنه زدن آنرا رفع نمایید. سپس با قدرت پارچه را کشیده و آنرا روی قاب فشار دهید و در گوشه تا شده یک منگنه بزنید. سپس سمت مخالف را منگنه زده و در نهایت قسمت مرکز را منگنه کنید. همین فرایند را در قسمت مخالف انجام دهید. سپس بسته به اندازه بوم منگنه های دیگری را بر روی قاب بزنید و در هنگام منگنه حتما پارچه را تا حد امکان بکشید. در این مرحله پارچه شما در قسمت جلوی بوم نباید هیچ نوع چروکی را از خود نشان دهد و باید کاملا صاف و محکم بوده و به اصطلاح مانند طبل باشد. اگر شاهد چروک در کار بودید بدانید که کار را به خوبی انجام نداده اید. توجه داشته باشید بعد از اضافه کردن پرایمر و خشک شدن آن بوم شما تا حدی محکم تر نیز خواهد شد.

مرحله آخر ساخت بوم که شاید مهم ترین قسمت آن نیز باشد زدن پرایمر بر روی بوم است. توجه داشته باشید که متریال زیرسازی آماده در بازار موجود می باشد. توضیحات جسوی آماده و مناسب کار را ما در مقاله کاربرد جسو در نقاشی و مارکهای آن توضیح داده ایم. برای ساخت پرایمر روشهای گوناگون و مختلفی وجود دارد. در اینجا ما یک روش کاملا مناسب برای کار رنگ روغن را که تا حد زیادی هم ساده می باشد توضیح خواهیم داد. این روش برای نقاشی های سبک کلاسیک بسیار مناسب است. اما این به آن معنی نیست که نمی توان از آن برای سبکهای دیگر نیز استفاده کرد. از این روش زیرسازی نقاش مشهور نروژی اود نردروم استفاده می کند. در این قسمت از مقاله گفته های یکی از شاگردان این استاد بزرگ به طور مستقیم ترجمه شده است:

برای تهیه پرایمر، گچ سفید نرم با کیفیت را با روغن بزرک با دقت ترکیب می کنیم، سپس پیگمنت رنگ به آن اضافه می کنیم. انتخاب رنگ پیگمنت می تواند مطابق با سلیقه هنرمند باشد اما بهتر است از رنگی مانند سیه نا استفاده شود. پس از آن رزین آلکید را به آن اضافه می کنیم. آلکید دسته ای از پلی استر ها هستند که در تولید آنها از روغنهای طبیعی استفاده شده است. خوشبختانه تمام این مواد در سطح کیفی بالا به راحتی در کشور ایران قابل تهیه هستند. این نوع از پرایمر بسیار سنگین و پوشاننده است و از مقاومت بالایی برخودار است. توجه داشته باشید که این پرایمر برای رنگهای اکلریک انتخاب مناسبی به حساب نمی آید. پس از ساخت این ماده می بایست آنرا با یک کاردک مناسب بر روی بوم جایگذاری کرد. جایگذاری این پرایمر تا حدی نیازمند مهارت کار با کاردک می باشد. به دلیل غلظت و سنگینی استفاده از قلم برای آن گزینه مناسبی نیست. ضمنا این پرایمر سنباده خور نیست و تنها در زمان جایگذاری می بایست سطح صاف و صیقلی را ایجاد نمایید.

این نوع از زیرسازی بسیار قوی و مقاوم است و در عین حال مقاومت بسیار بالایی در مقابل رطوبت دارد. همچنین این زیرسازی حالت انعطاف بالایی داشته و بسیار سخت ترک می خورد. نکته بسیار مهم دیگر در مورد این زیرسازی ضد قارچ بودن آن است که همین امر دوام نقاشی و بوم را بسیار بالا می برد. شاید فکر کنید به واسطه داشتن رزین و روغن بزرک این نوع از پرایمر دیر خشک شونده است در حالی که این پرایمر زود خشک می شود و دلیل آن هم وجود رزین و گچ در داخل آن است. همینطور اگر لازم باشد شما می توانید یک لایه اضافی را هم بعد از مدت زمان کم بر روی آن اضافه نمایید. در پایان اتفاقی که برای یکی از شاگردان نردروم در مورد این پرایمر رخ داده را نقل میکنیم. این شخص پس از زیر سازی با استفاده از این متد شروع به کار بر روی بوم کرده و در یک مسافرت مجبور به باز کردن بوم از روی کناف و لوله کردن آن می شود. در طول سفر ظاهرا بوم زیر وسایل دیگر مانده و دچار چروک های خیلی عمیق و بد می شود به طوری که او نقاشی را از دست رفته به حساب می آورد. نقاشی را باز کرده و با اسپری کمی آب گرم به آن زده و آنجا را مدتی ترک می کند. در بازگشت با کمال تعجب هیچ اثری از چروک ها در نقاشی مشاهده نمی کند و کار دقیقا مثل روز اول به نظر می آید. این موضوع از مقاومت و کیفیت بسیار بالا در این متد خبر میدهد.

توجه داشته باشید که متد های مدرن و سنتی بسیاری برای آماده سازی بوم وجود دارند که هر کدام معایب و مزایای خود را دارند و ما در اینجا یک نمونه جالب و منحصر به فرد را به شکل مستند برای شما بیان کردیم.